Το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής στην Φλώρινα
Νότια της πόλης, στον λόφο του Αγίου Παντελεήμονος, υπήρχε μια βρύση, που το όνομά της ήταν «Ζαβόη». Ήταν στο μονοπάτι που οδηγεί στο Ιτς Μπουνάρ (Τρεις Πηγές), λίγο πιο πάνω από το αλώνι, όπου σήμερα είναι το Φ.Ο.Ο.Φ. Οι Τούρκοι την έλεγαν Ζαβόη, που στα βουλγάρικα σημαίνει πηγή που το νερό της αναβλύζει από τον βράχο. Οι Φλωρινιώτες την βρύση αυτή τότε την ονόμαζαν «Ζάμπογιο». Μεταπολεμικά, εμείς τα παιδιά των γειτονιών στους πρόποδες, την λέγαμε «Πηγή», και έτσι την ονομαζόταν μέχρι που χτίστηκε η Αγία Κυριακή. Η βρύση Πηγή είναι κάτω στο μονοπάτι και φέρει την επιγραφή: «ΒΡΥΣΗ ΑΓΓΕΛΟΥ ΤΗΛΕΜΑΧΟΥ Φ.Ο.Ο.Φ. 1964». Ο Αγγέλου Τηλέμαχος ήταν λοχίας πεζικού και υπηρετούσε στο φυλάκιο, όπου σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος. Ήταν Θεσσαλός. Σκοτώθηκε κοντά στην βρύση Πηγή, κατά την Μάχη της Φλωρίνης, το 1949. Οι γονείς κατέθεσαν ένα χρηματικό ποσό στο Φ.Ο.Ο.Φ. για να ανακαινιστεί η βρύση και να στηθεί η επιγραφή που υπάρχει και σήμερα. Η άλλη βρύση είναι πιο πάνω ανεβαίνοντας τα σκαλιά προς το εκκλησάκι. Αυτή φέρει την επιγραφή: «ΒΡΥΣΗ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 1970 Ι. ΚΑΡΟΖΗΣ ΔΩΡ. ΔΡ 1000 ΦΡΟΝΤΊΔΗ ΙΩ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ». Και οι δυο βρύσες έχουν στερέψει, επειδή κανείς δεν ασχολήθηκε με την καλλιέργεια των πηγών. Αλλά και η γούρνα που είναι λίγο πιο πάνω είναι άδεια.
Στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας μόνο ο τουρκικός πληθυσμός μπορούσε να απολαύσει τις πηγές και τις ομορφιές της Φλωρινιώτικης φύσης. Ο χριστιανικός πληθυσμός έκαμνε περιπάτους και εκδρομές στον Άγιο Γεώργιο, στον σημερινό αρχαιολογικό χώρο και κυρίως στο εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονος. Αυτά γνωρίζουμε από τις προφορικές μαρτυρίες των γεροντότερων.
Ακολούθησαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και η απελευθέρωση και στην συνέχεια ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος με το Μακεδονικό Μέτωπο στα μέρη μας. Και όταν ησύχασαν τα πράγματα ανέτειλε μια νέα περίοδος, η περίοδος του Μεσοπολέμου, που άλλαξε την Φλώρινα και αστικοποίησε τον πληθυσμό της. Μετά το 1920, πολλοί άρχισαν να περπατάν στα βουνά και να ανακαλύπτουν τα μέρη τους. Άλλοι πήγαιναν μακριά και άλλοι στον λόφο του Αγίου Παντελεήμονος. Καταστηματάρχες, υπάλληλοι και εργαζόμενοι γενικά, απολάμβαναν το βουνό κάθε Κυριακή το πρωί και μέχρι το μεσημέρι. Πήγαιναν κυρίως στο Ιτς Μπουνάρ, όπου έπιναν τα τσίπουρά τους με μεζέδες και έπιναν καφέδες από την γκαζιέρα του Τζων Γκλεν μεταπολεμικά. Η Κυριακή είχε ταυτιστεί με μια εξόρμηση στο βουνό, τις πρωινές ώρες και επιστροφή στο σπίτι πριν το μεσημέρι.
Η Κυριακή, η ευλογημένη Κυριακή, η ημέρα του Θεού και της ανάπαυσης έγινε ημέρα του βουνού για τους παλιούς Φλωρινιώτες. Τότε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Ιωάννης Μιχαηλίδης συνέλαβε την ιδέα να κάνει ένα εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής στον λόφο του Αγίου Παντελεήμονα. Έψαξε αρκετά για να βρει το κατάλληλο μέρος, και το βρήκε στην βρύση Πηγή, από περνούσαν όλοι οι ορειβάτες για να πάνε στο Ιτς Μπουνάρ, κάθε Κυριακή. Μαζί με τον Ιωάννη Μιχαηλίδη τάχτηκαν και ο Βασίλειος Χατζηπαυλίδης και ο Κώστας (Κώτσας) Τσάπανος. Η Τριανδρία με αρχηγό τον Ιωάννη Μιχαηλίδη αποφάσισε να θέσει τον θεμέλιο λίθο της Αγίας Κυριακής, μια μέρα το καλοκαίρι, του 1964. Μαζί με τον παπα – Βασίλη Ηλιάδη, ιερέα του ναού του Αγίου Γεωργίου ξεκίνησαν και στον δρόμο τους πρόλαβε ο αρχιμανδρίτης παπα – Χριστίδης (Γερμανός Χριστίδης). Και πριν καλά, καλά αρχίσουν οι ψαλμωδίες φάνηκαν στο μονοπάτι δυο νεαροί που πήγαιναν στο Ιτς Μπουνάρ. Ήταν ο Τάσος Βασιλείου και ο Ηλίας Γεωργίου. Σταμάτησαν και αυτοί και συνολικά έγιναν επτά άτομα. Στο τέλος κέρασαν λουκούμια και κρύο νερό από την βρύση. Η αρχή είχε γίνει.
Στην αρχή ήταν ένα εικονοστάσι φτιαγμένο από τσιμεντόλιθους και τούβλα, και πάνω είχε μια επιγραφή «Αγία Κυριακή» γραμμένη από τον Βυζάντη. Το εικονοστάσι αυτό ήταν πάνω στον βράχο, κοντά στον γκρεμό. Οι εργασίες όμως για έναν μεγαλύτερο εκκλησάκι συνεχίστηκαν. Εργάστηκαν σκληρά όλοι οι ορειβάτες της Φλώρινας, καθώς και αρκετά μέλη του Φ.Ο.Ο.Φ. για να μεταφέρουν τα υλικά, επειδή δεν υπήρχαν δρόμοι παρά μόνο μονοπάτια. Μερικοί, όπως ο Βασίλης Χατζηπαυλίδης και ο Θωμάς Παγίνας μετάφεραν με σακίδια στις πλάτες τους άμμο και τσιμέντο. Άλλοι βοηθούσαν οικονομικά με μικροποσά, όπως ο Νικόλαος Βασιλείου (Κονιόρδος). Επίσης μερικοί μαθητές συμμετείχαν εθελοντικά με τους καθηγητές τους την περίοδο 1968 – 69. Ήταν ο Ζωγράφος Νένδος, μαθηματικός, ο Γεώργιος Ζαχαριάδης, θεολόγος και ο Θέμελης Παζαρλής, θεολόγος, καθώς και οι παρακάτω μαθητές του Οικονομικού Γυμνασίου: Τζίμης Χατζηλάμπρου, Μάνθος Γυμνόπουλος, Δημήτρης Τσιτσώνης, Τάκης Παπαδημητρίου, Μιχάλης Σταμέλος και Θεόδωρος Βαρβέρης. Όλοι οι παραπάνω γέμιζαν κουβάδες με νερό από την κάτω βρύση, όπου έτρεχε λιγοστό νερό, και πήγαιναν τους κουβάδες πάνω, όπου χτιζόταν το εκκλησάκι και γέμιζαν τα βαρέλια. Η δουλειά αυτή γινόταν τις απογευματινές ώρες και την άλλη ημέρα οι χτίστες έβρισκαν νερό για να κάνουν το τσιμέντο.
Οι δωρεές σε χρήμα ήταν αρκετές. Άλλες μικρές και άλλες μεγάλες. Μια επιγραφή αναφέρει ΔΩΡΕΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ κ ΟΛΥΜΠΙΑΣ ΜΑΛΛΙΓΙΩΡΓΟΥ 7000. Το έργο όμως δεν τελείωνε μέχρι που ανέλαβε να βοηθήσει ο Μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης. Με την οικονομική βοήθεια της Μητροπόλεως την περίοδο 1968 – 1970 αποπερατώθηκε το μεγαλύτερο μέρος του έργου. Μια άλλη επιγραφή αναφέρει ΤΗ ΦΡΟΝΤΙΔΗ Ι ΜΙΑΗΛΙΔΗ ΕΤΟΣ 1968 – 70. Ο Ιωάννης Μιχαηλίδης είχε συλλάβει την ιδέα στις αρχές της δεκαετίας του 1960, δηλαδή να φτιάξει ένα εκκλησάκι στο βουνό, την Αγία Κυριακή. Είχε ένα όνειρο που υλοποιήθηκε με την βοήθεια πολλών ορειβατών και της Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης.
Στην δεκαετία του 1980, ο εγγονός του Ιωάννη Μιχαηλίδη, ο δικηγόρος Σπύρος Αλεξίδης, τις ζεστές καλοκαιρινές βραδιές γλεντούσε με τους φίλους του στην Αγία Κυριακή. Με τον Γιώργο Λαβασίση, τον Σταύρο Γυμνόπουλο, τον Σταύρο Νόβα και πολλούς άλλους καλοφαγάδες και καλλίφωνους πήγαιναν στην Αγία Κυριακή με μεζέδες και πιοτά. Μαζί τους και οι οικογένειές τους. Με κιθάρες τραγουδούσαν παλιά αγαπημένα τραγούδια που ακούγονταν μέσα στην σιγαλιά σε όλη την Φλώρινα. Γλέντι και τραγούδια μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Την Αγία Κυριακή επισκέπτονται οι περιπατητές όλον τον χρόνο. Το εκκλησάκι γιορτάζει στις 7 Ιουλίου και την παραμονή κάνουν εσπερινό, και λειτουργία ανήμερα της Αγίας Κυριακής. Πλήθος κόσμου ανηφορίζει στο βουνό, για να παραβρεθεί στις λατρευτικές εκδηλώσεις και να πάρουν την ευλογία.
Δημήτρης Μεκάσης
