Γράφει ο ιστορικός – φιλόλογος Δημήτρης Μαυρίδης
Η 28η Οκτωβρίου 1940 ή αλλιώς «Επέτειος του ΟΧΙ» , είναι αναμφίβολα μία απ’ τις σημαντικότερες ιστορικές επετείους του Ελληνικού έθνους. Άλλωστε το έθνος μας σε πλείστες περιπτώσεις, απέδειξε πως σύσσωμο μπορεί να αντιμετωπίσει οποιονδήποτε εχθρό που απειλεί τις παραδόσεις μας, την κουλτούρα μας και τον πολιτισμό μας. Θυσιάστηκαν την περίοδο εκείνη πολλοί στρατιώτες, άμαχος πληθυσμός και γυναικόπαιδα, ώστε να είναι σήμερα η πατρίδα μας ελεύθερη. Παρακάτω, θα ακολουθήσει μια περίληψη των ιστορικών γεγονότων που έλαβαν μέρος στην Ελλάδα την περίοδο της κατοχής ( 1941-1944).
Αρχικά, ας πούμε λίγα λόγια για την επεκτατική πολιτική του Χίτλερ. Η πολιτική του Χίτλερ στόχευε στο να αναδημιουργήσει τη Γερμανία αποκτώντας τον αναγκαίο «ζωτικό χώρο» (Lebensraum) και να κάνει ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» με όλους εκείνους, που θεωρούσε, ότι είχαν φέρει τη χώρα στην κακή κατάσταση στην οποία είχε περιπέσει. Το τελευταίο, πέρα από τη Γαλλία, περιλάμβανε και τους Εβραίους και ήταν και το βασικό επιχείρημα του αντισημιτισμού του. Έτσι , λοιπόν ξεκινά η Γερμανική Εισβολή από την Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939.
Στις 6 Απριλίου 1941 ο Χίτλερ υπό την κωδική ονομασία του σχεδίου « Μαρίτσα », επιθυμούσε να εξασφαλίσει τα νώτα του στα Βαλκάνια για τον λόγο αυτόν κάνει επίθεση εναντίον της Ελλάδος. Γερμανικά στρατεύματα διασχίζουν την Βουλγαρία και την Γιουγκοσλαβία και φτάνουν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες δεν είχαν τον χρόνο για να αναδιατάξουν τις μονάδες τους στην Αλβανία και την Μακεδονία. Στις 20 Απριλίου 1941 ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου, διοικητής των δυνάμεων Δυτικής Μακεδονίας αναλαμβάνει την ευθύνη να θέσει τέλος στον πόλεμο καθώς οι γερμανικές μονάδες προσέγγιζαν την Αθήνα. Εν ολίγοις διαπραγματεύτηκε μια ανακωχή δύο ημέρες μετά την αυτοκτονία του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κορυζή και πρωθυπουργός της χώρας ορίζεται ο Εμμανουήλ Τσουδερός.
Η Κρήτη αποτελούσε το ορμητήριο της αντίστασης , παρόλα αυτά όμως την κατέλαβαν οι Γερμανοί έπειτα από επίθεση αερομεταφερόμενων δυνάμεων (Τέλη Μαΐου 1941). Η Ελλάδα καλείται να αντιμετωπίσει τριπλή κατοχή (Γερμανοί – Ιταλοί – Βούλγαροι). Στη συνέχεια έρχεται στο παρασκήνιο το ΚΚΕ που στις εκλογές δεν είχε υπερβεί το 9%. Ο αρχηγός του κόμματος , Νίκος Ζαχαριάδης , όταν φυλακίστηκε από τους Ιταλούς κάλεσε τα μέλη του κόμματος να στρατευτούν γύρω από την κυβέρνηση και να αντιμετωπίσουν την εισβολή. Τότε κάνει την εμφάνισή του το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο του 1941 , το οποίο λάμβανε εντολές από το ΚΚΕ.
Ακολουθεί τον Δεκέμβριο του 1941 η εμφάνιση του Ε.Λ.Α.Σ. (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), που ήταν στρατιωτικός βραχίονας του ΕΑΜ και η δραστηριότητά του ξεκινά την άνοιξη του 1942 υπό την ηγεσία του Άρη Βελουχιώτη (Αθανάσιου Κλάρα , ψευδώνυμο). Το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ απαιτούσε από τα μέλη του , τυφλή υπακοή και πειθαρχία και είχε αναπτύξει ιδέες από την Τρίτη Διεθνή. Ταυτόχρονα, δημιουργούνται αντιστασιακές οργανώσεις , όπως ο ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος) υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα ή η ΕΚΚΑ (Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση) υπό την αρχηγία του Δημητρίου Ψαρρού.
Στο σημείο αυτό αξιοσημείωτη είναι η παράθεση της μαρτυρίας του Γεώργιου Μαντρατζή, συνταξιούχου δικηγόρου Αθηνών, ορμώμενου εκ Μεσοκάμπου Φλωρίνης για γεγονότα που έλαβαν χώρα στο νομό Φλώρινας την περίοδο αυτή.
Αερομαχία στο Μεσόκαμπο
Πτώση αεροσκάφους STUKA .Γερμανική Κατοχή, Έτος 1944, Μάιος, ώρα 4 το απόγευμα, μετά από αερομαχία που έγινε ανάμεσα σε Αγγλικó βομβαρδιστικό SPIT FIRE και το Γερμανικό επίσης βομβαρδιστικό αεροπλάνο STUCA, πάνω από τον εναέριο χώρο του Μεσοκάμπου Φλωρίνης και έγινε θέαμα των κατοίκων του χωριού, καταστράφηκε ο ελικας του STUCA και πλεον χάνοντας ύψος αυτό έπεσε στο Ελληνικό έδαφος, μέσα στο χωράφι του θείου μου Νικολάου Μαντρατζή, σε απόσταση 150 μ από ελληνοσερβικά σύνορα. Οι. δύο Γερμανοί πιλότοι σώοι και αβλαβείς βγήκαν από το STUKA και ανενόχλητοι ειδοποίησαν το Γερμανικό Φρουραρχείο στη Φλώρινα που ήρθε και τους παρέλαβε. Οι κάτοικοι του Μεσοκάμπου Φλωρίνης , έντρομοι κρύφτηκαν φοβούμενοι τον ερχομό και άλλων stuka για νέες αερομαχίες. Όταν μετά από αρκετές ώρες τα πράγματα ηρέμησαν και Γερμανοί δεν εμφανίστηκαν, οι κάτοικοι του χωριού, δειλά-δειλά πλησίασαν το αεροσκάφος, όπου είδαν πέντε μεγάλες εμπρηστικές βόμβες στο κάτω μέρος του αεροσκάφους, που τις είχε αποδεσμεύσει από το αεροσκάφος -προφανώς κατά λάθος- ο πατέρας μου Λάζαρος Μαντρατζής. Πολλούς μήνες παρέμεινε εκεί το κύτος του αεροσκάφους και μαζί οι βόμβες ώσπου, μετά την αποχώρησή των Γερμανών που εν τω μεταξύ αφαίρεσαν και πήραν από το αεροσκάφος βασικά όργανά του, οι Ελληνικές Αρχές επιτόπου πυροδότησαν τις βόμβες και μετά από πολλούς μήνες ήρθαν και πήραν τον κινητήρα και την άτρακτο του αεροσκάφους, αφήνοντας τα λοιπά, αδιάφορα μέρη (λαμαρίνες κλπ. ) στον χώρο της πτώσεως. Εκ του ασφαλούς πλέον οι κάτοικοι του χωριού επιδόθηκαν στο πλιάτσικο. Οι πιο πολλοί πήραν τις αλουμινένιες λαμαρίνες των φτερών και σκέπασαν τους αχυρώνες τους ή τους στάβλους τους. Ο Πατέρας μου Λάζαρος Μαντρατζής. επιλεκτικά πήρε μια λαμαρίνα που αφού την έκοψε σε λωρίδες πλάτους, όσο το ύψος της κατσαρόλας την λύγισε κυλινδρικά και κατασκεύασε το περιμετρικό μέρος της κατσαρόλας και στη συνέχεια, κόβοντας κυκλικά άλλο τμήμα της λαμαρίνας, κατασκεύασε τον πάτο της κατσαρόλας. Οι συνενώσεις των μερών γίνονταν με το λύγισμα της λαμαρίνας, κατά τρόπο που το ένα λυγισμένο μέρος εισχωρούσε στο άλλο λυγισμένο μέρος και στην συνέχεια σφυρηλατούσε τα λυγισμένα και αγκαλιασμένα μέρη, κατά τρόπο που αυτά ενώνονταν και μεταξύ τους πλέον δεν άφηναν κενό. Κατά τον τρόπο αυτόν έφτιαχνε και το καπάκι και τα χερούλια, που τα κάρφωνε με περτσίνια. Την έτοιμη πλέον κατσαρόλα την έβαζε στην φωτιά και την έκαιγε, ώστε ν φύγουν τα χημικά της συστάσεως του αλουμινίου, όπως έλεγε. Μετά την φωτιά μέσα στην κατσαρόλα, έβαζε αλεύρι και νερό, έκανε χυλό και τον έβραζε, μέχρι που έπαυε να βγαίνει νερό από τίς ενώσεις των μερών της κατσαρόλας, διότι βούλωναν με το ζυμάρι που εισχωρούσε. Το ίδιο επαναλάμβανε δύο και τρεις φορές, ώστε να εξασφαλίσει την πλήρη στεγανοποίηση με την διείσδυση και εγκατάσταση ζυμαριού στις ενώσεις των μερών της κατσαρόλας, που πλέον ψηνόταν. Τέλος, έβαζε στην κατσαρόλα και έβραζε νερό, μέχρις εξατμίσεώς του, για να επαληθεύσει την απόλυτη στεγανότητα και εφ´ όσον αυτή επαληθευόταν, περιχαρής πλέον παρέδιδε στην μητέρα μου Ελένη την κατσαρόλα για διαρκή χρήση. Ήταν σωτήρια η κατσαρόλα αυτή. Δεδομένου ότι μέχρι τότε, όπως όλοι, χρησιμοποιούσαμε τσουκάλι για μαγείρεμα και άλλα σχετικά, δηλαδή πήλινη κατσαρόλα, για το μαγείρεμα, που πολλές φορές, όταν την έπιανε από τα χερούλια, και αυτά πήλινα, για να την κατεβάσει από την φωτιά, σήκωνε τα χερούλια με το περιφερειακό μέρος, ενώ ο πάτος ξεκολλημένος έμενε στην φωτιά με το φαγητό να χυνόταν- και που δεν περίσσευε- γίνεται αντιληπτό πόσο πολύτιμη ήταν η νέα κατσαρόλα. Κατά την κατασκευή της, λόγω και της απειρίας, απο την αλουμινένια λαμαρίνα, περίσσευαν και πολλά ρετάλια, που, κι αυτά δεν πήγαιναν χαμένα, αφού με αυτά χύτευε κουτάλια.
Ερέτρια, 07/10/2024
Γεώργιος Λ. Μαντρατζής
Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου, η Ιταλία στέλνει στην Ελλάδα ένα τελεσίγραφο , στο οποίο απαιτεί την εκχώρηση ελληνικού εδάφους. Ο Ιωάννης Μεταξάς , απορρίπτει κατηγορηματικά την πρόταση των Ιταλών με το γνωστή σε όλους μας λέξη « ΟΧΙ ». Ο Ελληνικός λαός συμφώνησε με την απορριπτική απάντηση του Ιωάννη Μεταξά και αμέσως έσπευσε με ενθουσιασμό στο μέτωπο των επιχειρήσεων.
Τις πρώτες ημέρες του πολέμου ο ελληνικός στρατός υπό την ηγεσία του αρχιστρατήγου Αλέξανδρου Παπάγου κατάφερε να αντιμετωπίσει την προέλαση των ιταλικών στρατευμάτων. Μάλιστα, ο ελληνικός στρατός νίκησε τους εχθρούς στην Αλβανία , από όπου είχε ξεκινήσει και η εισβολή. Ο Ελληνικός στρατός κατάφερε να πάρει αρκετές περιοχές όπως το Αργυρόκαστρο , το Πόγραδετς , την Πρεμέτη κ.ά. Στη συνέχεια , όπως και προαναφέραμε ο Χίτλερ προσπάθησε να ασφαλίσει τα νώτα του στα Βαλκάνια προσπαθώντας να εξουδετερώσει οποιαδήποτε απειλή. Έτσι , λοιπόν , με το σχέδιο όπως το αποκάλεσε « Μαρίτα » επιτέθηκε στις 6 Απριλίου 1941. Ο Ελληνικός Στρατός απέκρουσε με τεράστια επιτυχία την εισβολή. Η άμυνα του Ελληνικού Στρατού ξεκινούσε από τα ελληνοβουλγαρικά και ελληνοαλβανικά σύνορα.
Τέλος , η έσχατη μάχη κατά τη διάρκεια της κατοχής επί ελληνικού εδάφους γίνεται στην Κρήτη. Η μάχη διεξήχθη το τελευταίο δεκαήμερο του Μαΐου. Οι Γερμανοί αποβίβασαν στρατεύματα από αέρος και παρά την αντίσταση των Ελλήνων κατάφεραν να τους νικήσουν. Παρόλα αυτά όμως οι Κρήτες αντιμετώπισαν τους εισβολείς με κάθε μέσο που είχαν και έτσι έδωσαν περιεχόμενο στην έννοια του « λαϊκού » πολέμου.
Αφού , λοιπόν , ο εχθρός εξουδετερώθηκε από το εθνικό έδαφος το ελληνικό κράτος μεταφέρει την έδρα του στο Κάιρο , στη Νότια Αφρική και στο Λονδίνο. Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να προσαρτήσει τις αλύτρωτες περιοχές και προβάλλει το αίτημά της στον « Χάρτη του Ατλαντικού ». Οι αλύτρωτες περιοχές ήταν η Βόρεια Ήπειρος , τα Δωδεκάνησα και η Κύπρος.
Στη συνέχεια συγκροτήθηκε ένα ένοπλο και άρτια εκπαιδευμένο σώμα που έλαβε μέρος και σε άλλες πολεμικές συρράξεις, όπως στο Ελ Αλαμέιν και στο Ρίμινι και πολλά άλλα.
Ολοκληρώνοντας λοιπόν τη σύντομη ιστορική ανασκόπηση της κατοχικής εποχής στη χώρα μας καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το ελληνικό στοιχείο έχει μέσα του έμφυτη την τάση να υπερασπίζεται με αποφασιστικότητα κα αυταπάρνηση ό,τι απειλείται στον εθνικό χώρο. Ο πόλεμος είχε χαρακτήρα πατριωτικό και απώτερος στόχος ήταν η απελευθέρωση της χώρας και ο Ελληνικός Στρατός συνέβαλε αποφασιστικά προς την πραγματοποίηση αυτού του στόχου.
Οφείλουμε λοιπόν , ένα τεράστιο Ευχαριστώ σε αυτούς που πολέμησαν υπέρ της ανεξαρτησίας της Ελλάδος αποδεικνύοντας έμπρακτα τον σεβασμό μας προς τους στρατηγούς , στρατιώτες και τον απλό πληθυσμό που συνέβαλλε στην ανεξαρτησία της χώρας από τους εχθρούς. Διότι, όπως αναφέρει και η γνωστή ιστορικός – συγγραφέας Αγγελική Βαρελλά, ο πόλεμος του 1940 δεν είναι τα γεγονότα , οι αριθμοί και οι ημερομηνίες και τα ονόματα. Είναι οι κραυγές και τα τραγούδια μας , οι παρελάσεις και οι προσευχές μας , οι λαχτάρες μας και οι παλμοί μας, οι μαυροντυμένες μητέρες μας , οι σιωπηλοί τους λυγμοί και οι χιλιάδες μικρές ιστορίες που ζήσαμε. Κι αυτά καμία ιστορία δεν τα γράφει έτσι όπως ακριβώς ξετυλίχτηκαν. Γιατί η ιστορία είναι καυτή και ζωντανή , μόνο όταν βγαίνει μέσα από τις ανθρώπινες καρδιές.
ΖΗΤΩ Η 28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ
ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ
Δημήτρης Μαυρίδης , Msc, Med
Βιβλιογραφία
Αγγελική Βαρελλά, Με το χαμόγελο στα χείλη, Εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2006.
Θάνος Μ. Βερέμης, Ιωάννης Σ. Κολλιόπουλος, Νεότερη Ελλάδα: Μια ιστορία από το 1821 , Εκδ. Πατάκη , Αθήνα , 2015.
E.M. Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία ο Δυτικός πολιτισμός: Νεότεροι χρόνοι, εκδ. Επίκεντρο , Θεσσαλονίκη , 2006.
Stuart T. Miller , Νεότερη και Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία , εκδ. Gutenberg , 2018, Αθήνα. `
