Εισήγηση του Προέδρου του Συνεταιρισμού Δασοκτημόνων Πισοδερίου Φλώρινας κ. Δάφα Παντελή:
Αγαπητοί συντοπίτες
Τα μέλη του ΑΣΔ Πισοδερίου, καθώς οι απανταχού Πισοδερίτες, αισθανόμαστε ιδιαίτερη χαρά για τη σημερινή ημερίδα μέσα από την οποία θα αναδειχθεί η πολυσχιδής προσωπικότητα του πατριώτη μας, αείμνηστου Σωκράτη Λιάκου, Ταξίαρχου και έγκριτου ιστορικού-βαλκανιολόγου, ο οποίος με το συγγραφικό του έργο προσέφερε στον Μακεδονικό Ελληνισμό, αλλά και στον Ελληνισμό γενικότερα, όσο λίγοι. Γιατί τα γραπτά του είχαν τη σφραγίδα του ειδήμονα, που γνώριζε τα πάντα για τους βαλκανικούς λαούς και την ιστορία της ευρύτερης περιοχής από την εποχή του Ηρόδοτου μέχρι τις μέρες μας. Του ερευνητή, που γύρισε την βαλκανική τρεις φορές, καθώς και την Ευρώπη, φτάνοντας μέχρι την Αγγλία και την Σκωτία, στην προσπάθειά του να γνωρίσει από κοντά χώρες, ανθρώπους, τοπωνύμια που έκρυβαν τοπικές ιστορίες. Βασικό εργαλείο του η καλή γνώση πολλών γλωσσών: εκτός από τα Ελληνικά (αρχαία και νέα) και τα βλάχικα, μεταχειριζόταν άνετα τα Αρβανίτικα, τα Βουλγάρικα, τα Ρουμάνικα, τα Τούρκικα, τα Εβραϊκά, τα Σέρβικα, τα Λατινικά, τα Γαλλικά. Κατείχε ακόμη και στοιχεία των Ιταλικών και των Γερμανικών, ακόμη και των Τσακώνικων της περιοχής Μάνης, που έλεγε ότι ήταν η γλώσσα των Δωριέων, δηλαδή των Μακεδόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και επειδή γνώριζε, εκρήγνυτο όταν διάφοροι υποστήριζαν ότι πολλά τοπωνύμια της Ελλάδος είναι Σλαβικά.
Ο Σωκράτης Λιάκος γεννήθηκε στο Πισοδέρι το 1896 και πέθανε στις 16 Δεκεμβρίου 2000. Στα 104 χρόνια που έζησε, μεταξύ των άλλων, πολέμησε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μικρ ασιατική Εκστρατεία και στο Αλβανικό μέτωπο (το 1940). Προσέφερε ασφαλώς και στον Μακεδονικό Αγώνα, γνώρισε από τους πρώτους τη Νέα Φιλική Εταιρία του 1867, που ιδρύθηκε από 7 βλαχόφωνους Έλληνες στο Μοναστήρι της Αγίας Τριάδος Πισοδερίου, και η οποία οργάνωσε και προετοίμασε τους Μακεδόνες για την επανάσταση του 1878 και τον Μακεδονικού Αγώνα.
Δεν θα πω περισσότερα για τη δράση του γιατί θα τα ακούσουμε στη συνέχεια από τους ομιλητές μας. Θα προσθέσω όμως κάτι που αφορά ιδιαιτέρως τον Δασικό Συνεταιρισμό Πισοδερίου: τον Μάιο του 1942, στα μαύρα εκείνα χρόνια, ο Σωκράτης Λιάκος εξελέγη πρόεδρος από τους μεριδιούχους του δασικού συν/σμού Πισοδερίου με ευρύτατη εξουσιοδότηση να τον οργανώσει επιστημονικά. Πέτυχε λοιπόν, να δώσει δουλειά σε εξήντα Πισοδερίτες, τη χρονιά ακριβώς που η πείνα θέριζε ολόκληρη τη χώρα μας, χάρη στο προσωπικό δάνειο εκατόν χρυσών λιρών που του χορήγησε για το ξεκίνημα ο συγχωριανός Αχιλλέας Χατζηνάκος, εμπνευσμένος από τους οραματισμούς του θείου του, του μεγάλου μας ευεργέτη Αρχιμανδρίτη Μόδεστου, του ανθρώπου που είχε χτίσει το 1904 το σχολικό μας κτίριο για να εγκαταστήσει κατώτερη εμπορική σχολή και μέσης κατηγορίας δασική σχολή, σύμφωνα με τη μελέτη Γαλλικής επιτροπής κατά το έτος 1909.
Η πρώτη φάση υλοποίησης του παραπάνω οράματος ξεκίνησε με την εγκατάσταση υδροπριονιστήριου στην περιοχή κοσάγιας. Επειδή όμως ενοχλήθηκαν εκείνοι που νέμονταν ως τότε ασύστολα το δάσος μας, τον κατέδωσαν στους Ιταλούς και ύστερα στους Γερμανούς ότι δήθεν οργάνωνε αντάρτικες ομάδες. Δραπέτευσε στη Φλώρινα και στη συνέχεια στη Θεσ/νίκη χωρίς να μπορέσει να υλοποιήσει ένα πρωτοποριακό έργο για εκείνη την εποχή αλλά και για ολόκληρη τη Β. Ελλάδα.
Αρχειοθετώντας τα έγγραφα της εποχής της δημιουργίας του δασικού συν/σμού βρήκαμε επιστολή του ιδίου προς τον Συν/σμό, που αναφέρεται στην μελέτη που έκανε από τα αντίγραφα τούρκικων ταπιών (κτηματικών τίτλων) που σχετικά με την αγορά του δάσους και των βοσκότοπων του Πισοδερίου. Ερμηνεύει, μάλιστα, τις τούρκικες λέξεις και τα τοπωνύμια με τα οποία περιγράφονται τα όρια του αγορασθέντος δάσους Πισοδερίου. Τα τοπωνύμια που μνημονεύονται στα ταπιά είναι όλα κατακάθαρα πισοδερίτικα (αρχαιομακεδονικά και κελτολατινικά. Θα μπορούσα να σας αναφέρω πολλά, θα αρκεσθώ σε κάποια από αυτά.
Ερμηνεία των τοπονυμίων Λακ= είναι τούρκικη παραφθορά του ονόματος λάκου, Χαράδρας που δημιουργούνταν μικρή λίμνη στην περιοχή λάκου πισοδερίου, η οποία λέξη υπήρχε και στην αρχαιομακεδονική, μια που οι δεξαμενές της Αλεξάνδρειας λέγονταν λάκκοι.
Γιεδδη-Εκμεκ= είναι τούρκικη μετάφραση της τοπωνυμία μας Σιάπτε-Πανι= εφτά βράχοι και εφτά ψωμιά. Με την πρώτη σημασία της είναι καταγεγραμμένη στα βουνά της Γένοβας και στα Πυρηναία της Γαλλίας- με την δεύτερη σημασία είναι στη Γορτυνία της Πελλοπονήσου και φαίνεται καθαρά πισοδερίτικη λέξη.
Μπουφ-κουλο= Πισοδερίτικα Κούλα-Μπουφλουϊ το όνομά του οφείλεται στη Λατινική λέξη τράχηλος, λαιμός. Στη χερσόνησό μας υπάρχουν καμία πενηνταριά τουλάχιστον τοποθεσίες με το όνομα αυτό.
Κλείνοντας ένα τελευταίο: ο Σωκράτης Λιάκος δεν ήταν μόνο ιστορικός, αλλά και φυσιοδίφης, που γνώριζε όλα τα χόρτα, τα άνθη, ήμερα και άγρια των κάμπων και βουνών μας με την ονομασία τους στα Αρχαία Ελληνικά, τα Λατινικά και τα τούρκικα.
Αυτόν τον Πισοδερίτη, τον πρόεδρο του ΑΣΔ Πισοδερίου, τον Έλληνα ιστορικό, τον άγνωστο στους πολλούς, που κατέρριψε τον μύθο περί σλαβικών τοπωνυμίων και ονομασιών πόλεων και χωριών της πατρίδος μας, τιμούμε σήμερα με πολλή χαρά και περηφάνεια.
Ας είναι η μνήμη του αιωνία!
