Σεβασμιώτατε, Τίμιο πρεσβυτέριο,
κ. Δήμαρχε, κ. βουλευτά, εκλεκτά μέλη του Δημοτικού και περιφερειακού Συμβούλιου, γενναίοι άνδρες και γυναίκες των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφάλειας, πρόεδροι εταιρειών, συλλόγων, ενώσεων, συμπολίτες μας, εκλεκτοί συνάδελφοι, αγαπητά μας παιδιά…..
Ας μεταφερθούμε νοερά σε εκείνη την εποχή. Ας κάνουμε ένα μικρό ταξίδι στον χρόνο…..
Όταν λέμε Μακεδονικό Αγώνα εννοούμε το διμέτωπο αγώνα που έκαναν οι Έλληνες (1904-1908) εναντίον των Βουλγάρων κομιτατζήδων και των Τούρκων κατακτητών. Σκοπός αυτού του αγώνα ήταν η απελευθέρωση της Μακεδονίας και η ένωσή της με την ελεύθερη τότε Ελλάδα. Ήταν η συνέχεια της εθνικής επανάστασης του 1821. Ο αγώνας για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Τούρκους κατέληξε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα σε αγώνα κατά των Βουλγάρων, που θέλησαν να επικρατήσουν στον τόπο μας αρχικά με προπαγάνδα και προσηλυτισμό κι αργότερα με τη βία.
Όπως λέει ο Οδυσσέας Ελύτης: «Ήρθαν ντυμένοι φίλοι αμέτρητες φορές οι εχθροί μου, το παμπάλαιο χώμα πατώντας….τα παμπάλαια δώρα προσφέροντας, και τα δώρα τους άλλα δεν ήτανε, παρά μόνον όπλα και σίδερο και φωτιά….».
Μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897 η ελληνική κυβέρνηση απασχολημένη με σοβαρά εσωτερικά ζητήματα είχε εγκαταλείψει την άμυνα του ελληνισμού της Μακεδονίας. Δίσταζε να κάνει οποιαδήποτε κίνηση που θα προκαλούσε την Τουρκία και θα κλόνιζε τη συνθήκη που είχε υπογραφεί. Έτσι από το 1901 ως το 1903 το πεδίο ήταν ελεύθερο για τη δράση των Βουλγάρων, οι οποίοι διατύπωσαν την περίεργη θεωρία ότι οι αρχαίοι Μακεδόνες δεν ανήκαν σε καμία ελληνική φυλή, και ότι η Μακεδονία ήταν δική τους.
Όταν όμως διαπίστωσαν με αγανάκτηση ότι οι Μακεδόνες ήταν αδύνατο να αρνηθούν την πατρίδα τους, να ξεκοπούν από τις ρίζες τους, από την πίστη των πατέρων τους, τότε αλλάζουν τακτική. Αναπτύσσουν εξοντωτική δράση. Όταν η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, άρχισαν μερικοί ντόπιοι ν’ αντιδρούν και να ζητούν ενισχύσεις από την ελεύθερη Ελλάδα. Την εποχή αυτή συμβάλλει τα μέγιστα το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Στέλνει σε καίριες θέσεις, μορφωμένους, αποφασιστικούς και γενναίους ιεράρχες για να σταθμίσουν την κατάσταση και να συμπαρασταθούν αναλόγως στον αγωνιζόμενο Μακεδονικό λαό, όπως τον μητροπολίτη +Καστοριάς Γερμανό, και τον +Κορυτσάς Φώτιο.
Κομβικής σημασίας ήταν η τοποθέτηση του Ίωνα Δραγούμη στο Προξενείο Μοναστηρίου, στο τέλος του 1902. Με το σύνθημα «αν σώσουμε την Μακεδονία η Μακεδονία θα μας σώσει», συνεργάστηκε με τον Μητροπολίτη Καστοριάς και οργάνωσε την εθνική άμυνα με μικρές αντάρτικες ομάδες από ντόπιους. Παράλληλα επικοινωνεί με παράγοντες στην Αθήνα όπου ιδρύεται το Μακεδονικό κομιτάτο, μια νέα φιλική εταιρεία, που αναλαμβάνει να βοηθήσει τον αγώνα. Απ’ αυτήν δημιουργήθηκαν τα πρώτα ένοπλα σώματα των Μακεδόνων οι περίφημοι ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΙ, που είχαν δύο γενναίους αρχηγούς, τον καπετάν Κώττα από Ρούλια των Κορεστίων της Καστοριάς και τον καπετάν Βαγγέλη από το Στρέμπενο Καστοριάς. Ο καπετάν Κώτας από τη Ρούλια, ο Παύλος Κύρου από το Ζέλοβο και ο Νίκος Πύρζας από τη Φλώρινα οδηγούν τον Παύλο Μελά με τρεις άλλους αξιωματικούς τον Φεβρουάριο του 1903 να δουν από κοντά πως έχει η κατάσταση στη Μακεδονία. Γυρίζοντας στην Αθήνα πείθουν την κυβέρνηση να αναλάβει δράση, και στις 27 Αυγούστου 1904 ο Μελάς ορκίζεται από το Μακεδονικό Κομιτάτο ως γενικός αρχηγός των σωμάτων Μοναστηρίου-Καστοριάς. Περνάει τα σύνορα με το πλαστό όνομα Μίκης Ζέζας, ως ζωέμπορος, για να μη γίνει αντιληπτός από τις τουρκικές αρχές. Πολεμιστής με γενναιότητα και μεγαλοψυχία, αλλά δυστυχώς με σύντομη δράση. Ήταν 13 Οκτωβρίου 1904 όταν ο θάνατός του συντάραξε το έθνος, αλλά και το ξεσήκωσε να αγωνιστεί με θάρρος να διώξει τον εχθρό και τα κατάφερε ως το 1908.
Μια ακόμη ένδοξη σελίδα του Μακεδονικού αγώνα που πρέπει να μνημονεύσουμε, ήταν η προσπάθεια των Ελλήνων να κρατήσουν τη, στρατηγικής θέσης, λίμνη των Γιαννιτσών. Πρωταγωνιστής, μεταξύ των άλλων, ο Τέλος Άγρας, τον οποίο οι Βούλγαροι τον έπιασαν με πονηριά και τον κρέμασαν το 1907.
Με την απελευθέρωση της Μακεδονίας, τυπικά, ο Μακεδονικός Αγώνας τελειώνει. Έγιναν ανταλλαγές πληθυσμών, υπογράφτηκαν συνθήκες, ως Έθνος συγχωρήσαμε και καλά κάναμε. «Θα συγχωρούμε, αλλά δε θα ξεχνούμε. Θα θυμόμαστε τι πάθαμε, για να μην το ξαναπάθουμε. Λαοί που ξέχασαν την ιστορία τους, γράφει ο Τσόρτσιλ, αναγκάστηκαν να την ξαναζήσουν. Θα θυμόμαστε. Εχθροί μας η άγνοια, η αδιαφορία, ο εφησυχασμός, ο διχασμός. Έναν, έναν αυτούς τους εχθρούς αν ως άτομα και έθνος τους κατανικήσουμε, η νίκη θα είναι δική μας. Γιατί το δίκιο της Ιστορίας είναι με το μέρος μας.
Θα μου επιτρέψετε, ως γυναίκα, να στρέψω για λίγο τους προβολείς στην προσφορά των γυναικών της Μακεδονίας σε αυτόν τον αγώνα. Τιμώντας εξίσου τις θυσίες και την τόλμη των ανώνυμων γυναικών της μακεδονικής υπαίθρου και των αστικών κέντρων, που δεν υστερούσαν καθόλου σε αυταπάρνηση και ηρωισμό σε σχέση με μια Μπουμπουλίνα ή Μαντώ Μαυρογένους, μνημονεύουμε χάριν συντομίας την περίπτωση της συζύγου του Παύλου Μελά.
Η Ναταλία Δραγούμη-Μελά, στα 68 χρόνια της χηρείας της δεν έπαψε να προσφέρει χρήματα αλλά και προσωπική εργασία για να ενισχύσει τους απανταχού δοκιμαζόμενους Έλληνες; Ίδρυσε τη σχολή χειροτεχνημάτων «Άγιος Παύλος» στο ελληνικότατο Μοναστήρι και ακόμη μία παρόμοια σχολή στη Θεσσαλονίκη. Οι σχολές αυτές που στελεχώνονταν από γυναίκες δασκάλες δεν παρείχαν μόνο προστασία, μόρφωση και επαγγελματική αποκατάσταση στις κόρες των Μακεδονομάχων, αλλά ήταν και κέντρα διερχομένων και ανεφοδιασμού του Μακεδονικού Αγώνος. Τον Οκτώβριο του 1912 ακολούθησε σαν εθελόντρια νοσοκόμα τον στρατό στην απελευθερωτική του εξόρμηση στη Μακεδονία. Αλλά και στον Μικρασιατικό πόλεμο συμμετείχε ως εθελόντρια αδελφή. Στα χρόνια πάλι του Μακεδονικού αγώνα αρθρογραφώντας σε ξένα περιοδικά και εφημερίδες διέλυε τα ψεύδη που διέσπειρε η βουλγαρική προπαγάνδα για να επηρεάσει τη διεθνή κοινή γνώμη.
Ολοκληρώνω με τους βαθυστόχαστους στίχους του Παλαμά: «Χρωστάμε και σ’ όσους ήρθαν, πέρασαν, θα ‘ρθούνε, θα περάσουν. Κριτές θα μας δικάσουν: οι αγέννητοι, οι νεκροί». Θα περάσουμε κάποια στιγμή όλοι μας: Μακεδόνες και πανέλληνες, λαός, στρατός, μαθητές από το νοητό δικαστήριο της Ιστορίας. Και κριτές που θα μας δικάσουνε, θα ειν’ ο καπετάν- Αγρας, θα είναι ο καπετάν- Παύλος Μελάς, ο Μίκης Ζέζας, που 100 χρόνια πριν, άφησε τα κόκαλα του στη Μακεδονία, για να μείνει ελληνική.
Τι μπορούμε να κάνουμε σήμερα; Καλλιεργούμε συστηματικά τη φιλοπατρία και ενισχύουμε την εθνική αυτοσυνειδησία στην παιδεία και στην κοινωνία. Ενθαρρύνουμε την αυτοπεποίθησή μας. Η ελληνικότητα είναι η εγγύηση του κοσμοπολιτισμού. Δεν θα βρούμε καλύτερες γενιές. Η νεολαία μας μεταναστεύει στο εξωτερικό για σπουδές και εργασία. Η υπογεννητικότητα, τα τροχαία, τα ναρκωτικά, ο αλκοολισμός, το κάπνισμα κλπ. μας αποδεκατίζουν και εάν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα σε 40 χρόνια δεν γνωρίζουμε εάν σε αυτή την χώρα θα κατοικούν Έλληνες πλέον. Τα στατιστικά στοιχεία είναι απογοητευτικά. Οι παππούδες μας πρόσφυγες, οι γονείς μας μετανάστες, εμείς φιλοξενούμενοι, τα παιδιά μας ξένοι στον τόπο μας,
Κι όμως θέλει φρόνημα υψηλό. Έλληνες ας μην αφήσουμε την καταχνιά και τη μελαγχολία να μας καταπλακώσει. Αντίσταση και αγώνας! Είμαστε απόγονοι αγίων και ηρώων και δεν μας πρέπει απαισιοδοξία.
