Γράφει ο Θεοδόσης Ν. Νικολαΐδης
Ο Εξαδάκτυλος και άλλα παραμύθια για μεγάλα παιδιά (εκδ. Κυριακίδη, Ιούνιος 2021) είναι ο τίτλος της νέας ολιγοσέλιδης συλλογής μικρών πεζογραφημάτων του Αλέξανδρου Χ. Κορτσάρη και όπως δείχνει το ομώνυμο κείμενο της συλλογής φαίνεται ότι πρόκειται, κατά κάποιον τρόπο, για αφηγηματική συνέχεια της συλλογής Η κουνιάδα και άλλα παραμύθια για μεγάλα παιδιά (εκδ. Κυριακίδη, 2020). Και μόνο η αναφορά «παραμύθια για μεγάλα παιδιά» μαρτυρεί ότι ο συγγραφέας συναισθάνεται πλήρως την καλλιτεχνική και στιλιστική αξία της μυθοπλασίας που συμπλέκεται με σκηνές και επεισόδια της βιωματικής εμπειρίας, υποβοηθώντας τις προβολές –τολμηρές πολλές φορές– του παρελθόντος στο παρόν. Θα έλεγα ότι ο Α. Κορτσάρης συνθέτει πεζά κείμενα που είναι δύσκολο να βρουν την άμεση και ευθεία κατάταξή τους σε κάποιο κειμενικό είδος και αυτό αποτελεί, αναμφισβήτητα, αντιπροσωπευτικό γνώρισμα και μαζί προνόμιο της νεοτερικής γραφής του, καθώς το μικτό ύφος των κειμένων του συγκεντρώνει τεχνικά στοιχεία του χρονογραφήματος, του ιστορικού σημειώματος, του διηγήματος, του δημοσιογραφικού ρεπορτάζ και του επικαιρικού κριτικού σημειώματος.
Δύο είναι τα βασικά σημεία ταυτότητας της πεζογραφίας του. Το πρώτο είναι η πηγαία επιθυμία να μνημονεύσει τον γενέθλιο τόπο του, τη Φλώρινα, και να διηγηθεί μνήμες από την παιδική και πρώτη εφηβική του ηλικία συνδεδεμένες με πρόσωπα και συμβάντα της πόλης. Ήδη με το Φλωρίνης Ενθυμήματα, όπου ανασυνθέτει την ανθρωπογεωγραφία και την κοινωνική και πολιτισμική ατμόσφαιρα της Φλώρινας της δεκαετίας του 1960, υπηρετούσε μια βασική του προτεραιότητα: τη διάσωση της ιστορικής μνήμης και της δημόσιας –και ίσως εν πολλοίς όχι μόνο δημόσιας– ιστορίας της Φλώρινας μέσα από ιστορήσεις περιστατικών και γεγονότων και μέσα από αναφορές σε πρόσωπα της απλής καθημερινότητας που έμειναν στη συλλογική μνήμη. Και δεν πρόκειται για μια συμβατική τοπιογραφία αρχειακού ενδιαφέροντος αλλά για λογοτεχνική εξύψωση του ιστορικού στοιχείου, καθώς η γραφή του, όπως επαληθεύεται και από τα τελευταία κείμενά του, διακρίνεται από ένα πρόσθετο στοιχείο ταυτότητας, την ειρωνεία, που αισθητοποιείται σημαντικά από τη σκόπιμη συνύπαρξη, σε πολλά σημεία, της δημοτικής με πιο λόγιες εκφορές του λόγου.
Το πεζογράφημα «Λίγα λόγια για τον Τάσο» είναι ένα είδος μνημόσυνης αναφοράς και προσωπικής οφειλής του Α. Κορτσάρη σε έναν ακριβό φίλο του, περιώνυμο εραστή του ποντιακού ελληνισμού και πολιτισμού, τον εκδότη Τάσο Κυριακίδη, με του οποίου τον εκδοτικό οίκο σχεδόν ταυτίστηκε η συγγραφική διαδρομή του. Στο κείμενο «Το Σουφλί και τα μεταξωτά του» εκδιπλώνεται η ικανότητα του συγγραφέα να υψώνει το πλέον απλό στοιχείο της καθημερινότητας σε αφορμή και συνθήκη λογοτεχνικής γραφής, η οποία κινείται με χαρακτηριστική άνεση στο πεδίο του αυτοσαρκασμού και της υποδόριας ευτραπελίας. Στο τελευταίο πεζογράφημα «Όταν ο ουρανός έχει κέφια», το οποίο εκτυλίσσεται στην αγορά της Φλώρινας, προβάλλει ως τελικός κρίκος και με ρόλο καταλυτικής σημασίας στην εξέλιξη της πλοκής ο αρχιμανδρίτης π. Γερμανός Χρηστίδης. Η ειρωνεία, το μεγάλο αυτό στιλιστικό προτέρημα της γραφής του Α. Κορτσάρη, αφήνει και εδώ τη σφραγίδα της: «Ο καλός παπάς μας ποτέ δεν ανέφερε τα ονόματα των ιδιοκτητών των τριών μνημάτων, σεβόμενος το σχήμα του. Μην περιμένετε λοιπόν να σας αποκαλύψω εγώ τα ονόματά τους. Διότι και εγώ, ως παραμυθάς, σέβομαι τα γραψίματά μου». Και εγώ ως παραμυθάς σέβομαι τα γραψίματά μου… Μια εκφραστική ομολογία από την πλευρά του συγγραφέα ότι εφαρμόζει με ευλαβική συνέπεια την πυρηνική αρχή της αφηγηματικής πρακτικής που έχει την αρχή της σε αυτό που λέει ο Όμηρος για τον Οδυσσέα: «ίσκε ψεύδεα πολλά λέγων ετύμοισιν ομοία», που πάει να πει «ήξερε να λέει ψέματα πολλά όμοια με αλήθειες». Σεμνός στιλίστας της γραφής, εραστής της οικονομίας του λόγου και δεξιοτέχνης της απαιτητικής μικρής φόρμας, ο Α. Κορτσάρης υπηρετεί με καλλιτεχνική συνέπεια την πεζογραφία, έχοντας κατορθώσει αυτό που επιθυμεί κάθε συγγραφέας: τη διαμόρφωση ενός αυθεντικού προσωπικού ύφους.
Θεοδόσης Ν. Νικολαΐδης Κέα, 23 Αυγούστου 2021
