Γεώργιος Τρυφωνόπουλος Θεολόγος Α.Π.Θ.
τ. Πρόεδρος Δημοτικής Κοινότητας Αμυνταίου
Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, στο ποίημα του «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», αναφέρει «Νερά καθάρια και γλυκά, νερά χαριτωμένα…..στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτη της πηγής τους….Τρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί και κάνουν σαν αηδόνια».
Αλλά κι ο χώρος της αστροφυσικής, σύμφωνα με τους αστροναύτες του διαστήματος, καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο πλανήτης μας φαίνεται σαν μπλε σφαίρα και είναι το πιο γοητευτικό γαλάζιο του διαστήματος. Το μπλε δημιουργείται, επειδή το 70% της επιφάνειας της γης καλύπτεται από το νερό. Ωστσόσο απ’ αυτό μόνον το 2% μπορούμε να χρησιμοποιούμε για τις ζωτικές μας ανάγκες(ύδρευση) και αυτό πολλές φορές βρίσκεται σε απρόσιτα μέρη και μάλιστα απειλείται από κάθε είδους μόλυνση.
ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Σαφέστατα, το νερό μας δίνει ζωή. Το ανθρώπινο σώμα, σε ποσοστό 70% αποτελείται από νερό, γι’ αυτό και τρεις μέρες στέρησης εκείνου, είναι δυνατόν να επιφέρουν και τον θάνατο ακόμη. Άλλωστε και η εγκατάσταση των ανθρώπων σημειώθηκε δίπλα σε υδροβιότοπους, όπου οργάνωσαν τις πρώτες κοινωνίες.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ 1916-1918
Το Φθινόπωρο του 1915 αποβιβάζονται στην Θεσσαλονίκη Γαλλικά και Αγγλικά στρατεύματα με διοικητή τον στρατηγό Σαράΐγ και τον Σεπτέμβριο του 1916 εμφανίζεται στην Θεσσαλονίκη ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως αρχηγός του κινήματος Εθνικής άμυνας. Από τον Σεπτέμβριο του 1916 ως τον Ιούνιο του 1917 έχουμε στην Ελλάδα δυο κυβερνήσεις, μια στον Βορρά και μια στον Νότο.
Στις 4 Αυγούστου του 1916 οι Βούλγαροι επιτίθενται με 17000 άνδρες προς Φλώρινα, προελαύνουν ως το Αμύνταιο και το Εμπόριο Πτολεμαΐδας. Νικώντας κατά κράτος τον Σέρβικο στρατό που μετά την ήττα του στην Σερβία τον Δεκέμβριο του 1915 είχε υποχωρήσει και τον Μάρτιο του 1916 δια μέσου Κέρκυρας-Θεσσαλονίκης είχε κατανεμηθεί από Αμύνταιο-Άρνισσα ως την Θεσσαλονίκη-Σέρρες.
Τέλος Αυγούστου του 1916 με την άφιξη δυο Γαλλικών Μεραρχιών και μιας Ρωσικής Ταξιαρχίας γίνεται μάχη γύρω από το Αμύνταιο. Οι Βούλγαροι υποχωρούν από το Αμύνταιο και την Φλώρινα, έχοντας επί εικοσιπέντε μέρες διαπράξει εγκλήματα κατά του εντοπίου πληθυσμού. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1916 ο νέος Σερβικός στρατός συντρίβει τους Βουγλάρους στην κορυφή του Καϊμακτσαλάν, όπου σήμερα το χιονοδρομικό κέντρο του Αγίου Αθανασίου, διώχνοντας τους Βουλγάρους από την Ελλάδα.
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ «ΣΥΜΜΑΧΩΝ» ΣΤΟ ΞΥΝΟ ΝΕΡΟ
Από τον Αύγουστο του 1916 μέχρι το 1918 στον Νομό μας υπάρχουν Γαλλικά, Αγγλικά, Ιταλικά και Ρωσικά στρατεύματα(Ανταντ). Το Ξυνό Νερό μετατρέπεται σε Υγειονομικό Κέντρο, καθώς και Κέντρο Ανεφοδιασμού της Αντάντ. Παράλληλα, δημιουργούνται τρία μεγάλα Νεκροταφεία σε Φλώρινα, Ξυνό Νερό και Αμύνταιο. «Τουλάχιστον 4000 Γάλλοι, 700 Ρώσοι και 5000 Σέρβοι από τον Αύγουστο ως τον Νοέμβριο του 1916 στον άξονα Αμυνταίου-Φλώρινας-Μοναστηρίου, ηρωϊκά τέκνα θυσιάστηκαν κατά του Γερμανοβουλγαρικού ιμπεριαλισμού», γράφειο ο Άγγλος ιστορικός Άλαν Πάλμερ (1).
ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΣΤΟ ΞΥΝΟ ΝΕΡΟ
Το σημερινό επιβλητικό Δημοτικό Σχολείο Ξυνού Νερού είχε μετατραπεί σε Ιταλικό Νοσοκομείο. Ο έγκριτος Δικηγόρος Ευάγγελος Ιωαννίδης(2) έχει διασώσει φωτογραφίες με Ιταλούς τραυματίες στην είσοδο του Νοσοκομείου. Ενώ οι Γάλλοι ανήγειραν δυο νοσοκομεία, ένα πλησίον του Νεκροταφείου κι ένα άλλο προς το βουνό.
ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΣΕ ΑΜΥΝΤΑΙΟ
Το Αγγλικό Νοσοκομείο ήταν ακριβώς όπου σήμερα είναι η οικία του Ηλία Δέτσικα, παραπλεύρως της Αγροτικής Ένωσης. Όπως άλλωστε γράφει ο Άγγλος στρατιωτικός, λοχαγός τότε Α.J. MANN , Μ.Α., «στο Αμύνταιο ήταν το 33ο μόνιμο Σερβικό Νοσοκομείο, όχι μακρυά πίσω από το μέτωπο Μοναστηρίου»(3) και είχε εγκατασταθεί στο περίφημο Ξενοδοχείο «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΣ» των αδελφών Χατζή, το οποίο είχε επιτάξει η κυβέρνηση Βενιζέλου (4).
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΑΡΧΙΚΟΥ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΠΗΓΗΣ ΞΥΝΟΥ ΝΕΡΟΥ
Στην διετία 1916-1918, οι συμμαχικές δυνάμεις μαστίζονταν από ελονοσία, δυσεντερίες και ισπανική γρίπη σ’ όλο το μήκος του Μακεδονικού μετώπου, σύμφωνα με τον Α.J. MANN, Μ.Α. Ιταλοί και Γάλλοι αντιλήφθηκαν την αξία του πολύτιμου ανθρακούχου νερού του Ξυνού Νερού, για τις γαστρεντερικές παθήσεις όπως διηγείται ο αείμνηστος Θέμης Λιάνης(5). Ο δε αείμνηστος Τάκης Αλτίνης, μεγάλη μορφή της Νομικής Επιστήμης που ανέδειξε ο Νομός μας, γράφει «πρώτοι διεπίστωσαν τα σπάνια και εξαιρετικά από απόψεως υγείας συστατικά του νέρου οι Ιταλοί και οι Γάλλοι κατά την διάρκειαν του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Χωρίς να περιορισθούν μόνο εις την διαπίστωσιν, διότι αμέσως επενόησαν την εκμετάλλευσιν του «Ξυνού Νερού» και κατεσκεύασαν προς τούτο εργοστάσιον εμφιαλώσεως του νερού, το οποίον μετά την εμφιάλωσιν προωθούσαν εις την Ιταλία και κυρίως εις τα Ιταλικά στρατιωτικά και πολιτικά νοσοκομεία….Εις το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά την αποχώρησιν των Ιταλών το εργοστάσιο και οι εγκαταστάσεις εγκατελείφθησαν, διά να το κονιορτοποιήσει η πάροδος του χρόνου»(6).
ΤΟ ΝΕΟΤΕΡΟ/(ΣΗΜΕΡΙΝΟ) ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ «ΠΗΓΗΣ ΞΥΝΟΥ ΝΕΡΟΥ»
Ο πάντα ευπατρίδης Τάκης Αλτίνης γράφει, «το 1950 ο πρώην υπουργός και πολιτευτής Φλωρίνης Γ. Μόδης, πέτυχε δια Β. Δ/τος παραχώρησιν της εκμεταλλεύσεως του νερού εκ μέρους του Δημοσίου στην Κοινότητα Ξυνού Νερού για μια εικοσιπενταετία. Χάρη εις τον ήδη υπουργό Εσωτερικών Δ. Μακρής, το ενδιαφέρον του οποίου ξεπερνά κάθε όριον, την 3ην Ιουνίου 1957 υπεγράφη η σύμβαση της εκμισθώσεως του «Ξυνού Νερού» και την εκμετάλλευσιν ανέλαβε ο πλειοδοτήσας εις την δημοπρασία Αλέξανδρος Χωναίος»(6).
Ο μεγαλοεπιχειρηματίας Αλέξανδρος Χωναίος, με κυριότερο συνεργάτη τον οικονομολόγο και πρώην Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Βορείου Ελλάδος Γεώργιο Αραβόπουλο κάλεσε τον (Κ.;) Αρώνη Καθηγητή Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος υπέδειξε, όπως κι έγινε , νέα γεώτρηση σε μικρό λοφίσκο στην Β.Δ. πλευρά του χωριού, όπου με ολόκληρο επιτελείο μηχανικών, εργολάβων, υδρολόγων κατασκευάσθηκε σύγχρονο εργοστάσιο, ο λοφίσκος ηλεκτροφωτίσθηκε, γενόμενος ορατός από απόσταση πολλών χιλιομέτρων από τον κάμπό του Αμυνταίου. Ο ανάδοχος σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης εκτός από το ετήσιο μίσθωμα κατέβαλε στην κοινότητα και 0,2 δραχμές ανά κιλό πωλουμένου ύδατος.
Η λειτουργία του εργοστασίου υπό τον Αλέξανδρο Χωναίο άρχισε τον Μάιο του 1958 και διήρκησε ως το 1991. Στην αρχή παρήγαγε μόνο εμφιαλομένο Ξυνό Νερό και αργότερα πορτοκαλάδες, λεμονάδες με παραγωγή κατά τους μήνες αιχμής 2500 κιβώτια ημερησίως των 24 φιαλών το καθένα και προσωπικό σε τρεις βάρδιες των 15-20 εργατριών-εργατών η κάθε μια. Να σημειωθεί, ότι την γνωμάτευση για την πώληση επιπλέον του νερού και πορτοκαλάδων-λεμονάδων είχε κάνει ο τότε καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κωνσταντίνος Σημίτης, μετέπειτα πρωθυπουργός(7).
Συμπερασματικά, όπως αναφέρει ο αείμνηστος Τάκης Αλτίνης, «η κοινότητα του Ξυνού Νερού επί ημερών Χωναίου εξασφάλισε ένα σημαντικό εισόδημα, πέραν του γεωργικού και κτηνοτροφικού και το Ξυνό Νερό έγινε ένα από τα μεγαλύτερα, ευπρεπέστερα, καθαρότερα και πλουσιότερα χωριά του Νομού Φλώρινας και στο πρόσωπο του Αλεξάνδρου Χωναίου πέτυχε ένα σπάνιο επιχειρηματικό πνεύμα κι έναν άνθρωπο με σπάνιο ήθος».(6).
ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΕΣ (ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ) ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ «ΞΥΝΟΥ ΝΕΡΟΥ»
Σχετικά με τις θεραπευτικές (ευεργετικές) ιδιότητες του «Ξυνού Νερού» ασχολήθηκε αναλυτικότατα, ο τότε καθηγητής της Υδροθεραπευτικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ε. Φωκάς. Συγκεκριμένα, γράφει στην «Ακαδημαϊκή Ιατρική», τεύχος 5 τον Μάϊο του 1958 ότι «το νερό «Ξυνό-Νερό» ενδείκνυται για δυσπεπτικές καταστάσεις, χρόνιες γαστρίτιδες, γαστρικές ατονίες, εντερικές διαταραχές, ελαφρές υπατικές ανεπάρκειες, αρθριτισμούς, ελαφρές ουραιμίες, νεφρολιθιάσεις, ψαμμιάσεις και είναι ενισχυτικό του οργανισμού σε ασβέστιο κύηση-παιδική ηλικία».
Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΞΥΝΟΥ ΝΕΡΟΥ
Η γεύση του Ξυνού Νερού είναι ευχάριστη και ελαφρώς υπόξινη λόγω του ελεύθερου διοξειδίου άνθρακα με ποσότητα 0,6 gr. ανά κιλό νερού που προκαλεί ευάρεστο ευφραντικό συναίσθημα και όχι μόνο δεν αιρεθίζει το βλεννογόνο του στομαχιού, αλλά σε περίπτωση που αυτό εκκρίνει χλώριο, εξουδετερώνει το χλώριο. Επίσης όπως μας είπε ο διακεκριμένος καρδιολόγος και εξαιρετικός συγγραφέας Νικήτας Κακκαβάς, «μέσα στο Ξυνό-Νερό περιέχονται τα μεταλλικά στοιχεία ασβέστιο, μαγνήσιο, κάλιο, νάτριο σε αναλογία που προσειδεάζει στις ανάγκες του ανθρώπινου οργανιοσμού».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΜΝΗΜΟΝΕΥΕΙ ΤΟ ΞΥΝΟ-ΝΕΡΟ
Ο Γεώργιος Χατζηκυριακού, επιθεωρητής Σχολείων Μακεδονίας, που μετέπειτα ως υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων το 1926 εγκαινίασε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σε περιοδεία του το 1905-1906 διερχόμενος από το Ξυνό Νερό γράφει, «το Εξησού ωνομάσθη ούτω, διότι παραυτώ υπάρχει πηγή ύδατος, αναβλύζουσα οξύ ύδωρ (τουρκιστί Εξη-Σού ίσον Ξυνό Νερό) και το οξύ ύδωρ εν τη Λυγκηστίδι μνημονεύεται υπό των αρχαίων. Ο Αριστοτέλης εις τα ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΑ του λέγει, “έστι δε και περί Λύγκον κρήνη ύδατος οξέος”»(8).
Υ.Γ. Οφείλονται ευχαριστίες για την παραχώρηση αρχειακού υλικού στον Γεώργιο Χωναίο γιό του μεγαλο-επιχειρηματία Αλέξανδρου Χωναίου, Παύλο Αλτίνη πρώην Νομάρχη και νυν έγκριτο δικηγόρο γιό του Τάκη Αλτίνη και στους Ιστορικούς Ερευνητές Ηλία Χασιώτη και Κωνσταντίνο Μησιάλη. Επίσης στον Ξυνονερίτη Αναστάσιο Μποζίνη συνταξιούχο υπάλληλο του εργοστασίου «Ξυνό-Νερό», για τις πολύτιμες πληροφορίες του.
