Τις τελευταίες ημέρες, κυκλοφόρησε ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια φωτογραφία, που δείχνει την πόλη της φλώρινας σκεπασμένη από χιόνια, με την λεζάντα να αναφέρει: «χιονιάς του 1983 στη #Φλώρινα» και περεταίρω πληροφορίες. Για έναν Φυσιογεωγράφο, ή απλά Φυσιογράφο της περιοχής, ακόμα και για έναν επαγγελματία Φωτογράφο με έμπειρο μάτι, είναι εύκολο να συμπεράνει πως πρόκειται για μια «Ψεύτικη» Φωτογραφία, δημιούργημα τεχνητής νοημοσύνης (AI). Καλό θα είναι να τονιστεί αυτό, για να μην «παραπλανάτε» ο κόσμος που την βλέπει. Μάλιστα την αναπαράγει και εμφανίζεται πλέον σε δεκάδες ή εκατοντάδες προφίλ ως «αληθινή».
Καταρχήν όσον αφορά το περιεχόμενο της φωτογραφίας, να δούμε τι απεικονίζει. Ζήτησε ο δημιουργός της από την τεχνητή Νοημοσύνη, να φτιάξει μια αληθοφανή φωτογραφία, με χρονολογία υποτίθεται το 1983 και οι δρόμοι να είναι σκεπασμένοι με τεράστιο όγκο χιονιού. Το AI πήρε πιθανόν μια τυχαία οδό της Φλώρινας (ή του δόθηκε η συγκεκριμένη) και δημιούργησε ένα «φανταστικό» τοπίο. Σύμφωνα με την φυσιογεωγραφία του τοπίου (συστάδα σπιτιών, γωνία, βάθος πεδίου σε σχέση με τη θέση του βουνού – μοίρες κλίσης), βγαίνει το επακριβές σημείο,. Είναι η οδός Στεφάνου Δραγούμη λίγο πριν τα φανάρια, με κατεύθυνση προς την κεντρική πλατεία.
Όσον αφορά τώρα το ψεύτικο περιεχόμενο είναι εύκολο να διαπιστωθεί. Το γωνιακό κτίριο δεξιά είναι το Μέγαρο Γούναρη χτισμένο κάπου 1926-1930, υπάρχει μέχρι σήμερα αλλά δεν έχει καμία σχέση με αυτό της ΑΙ φωτογραφίας (γωνιακή πρόσοψη). Επίσης όλα τα κτίρια είναι ολόιδια, συμμετρικά, με ίδια μπαλκόνια, στο ίδιο ύψος (σύνηθες για δημιούργημα AI), δεν υπήρξε πουθενά στη Φλώρινα αυτή η διάταξη. Στο βάθος δεξιά, κανονικά είναι στη σειρά νεοκλασικά κτίρια (Α.Χ. Αναστασίου (1933), Ξενοδοχείο “Ομόνοια” (1925-26) τα οποία υπάρχουν και σήμερα αλλά… δεν τα είδε η τεχνητή νοημοσύνη, έβαλε πολυκατοικίες στη θέση τους. Δίπλα σε αυτά, στο ύψος της πλατείας, υπάρχουν σκάλες που ανεβαίνουν στο βουνό! Δεν υπάρχουν πουθενά κολόνες της ΔΕΗ, ήταν γεμάτος ο δρόμος εκείνη την εποχή και η ταμπέλα που λέει «Φλώρινα» είναι τυχαία, με μια ψηφιακά εκτυπωμένη περίεργη γραμματοσειρά. Η ΑΙ έβαλε στα καταστήματα μέχρι και σύγχρονες μονάδες air condition (τελευταίας 10-15ετίας)!
Τα μόνα αληθινά στη φωτογραφία είναι η θέση του βουνού και η ποσότητα του χιονιού που ήταν όντως τόσο μεγάλη εκείνη την χρονιά. Έχει περιγραφή με αληθινά γεγονότα, αλλά συνοδεύετε από παραπλανητική φωτογραφία.
Πάμε τώρα στην ουσία. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) είναι ένα πολύ σπουδαίο εργαλείο για τον άνθρωπο. Του «λύνει» τα χέρια σε πολλά θέματα, αλλά παράλληλα μειώνει την δικιά του νοημοσύνη και αντίληψη, καθώς δεν εξασκεί ο ίδιος τη δικιά του σκέψη. Το χειρότερο απ’ όλα είναι, ότι μπορεί να παραπλανήσει και σε ορισμένες περιπτώσεις να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα. Γι’ αυτό τον λόγο υπάρχει και νομοθετικό πλαίσιο (Ελλάδα – ΕΕ), σύμφωνα με το οποίο, ο δημιουργός εικόνας, ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΣ να δηλώσει πως είναι φτιαγμένη μέσω AI, σε διακριτό σημείο (στη λεζάντα, ή επάνω στην εικόνα (μικρό watermark) αναφέροντας: «Εικόνα παραγόμενη με τεχνητή νοημοσύνη (AI)» ή «AI generated image – δεν απεικονίζει πραγματικό γεγονός» ή απλά «Ψηφιακή σύνθεση / προϊόν AI». Όταν μια AI εικόνα παρουσιάζεται ως πραγματική (δεν αναφέρετε δηλαδή ΠΟΥΘΕΝΑ ότι είναι προϊόν AI) και παραπλανεί, υπάρχει νομική ευθύνη, και ναι, μπορεί να υπάρξει ποινική και αστική δίωξη. Μια τέτοια εικόνα μπορεί να διωχθεί αν παρουσιάζεται ως αληθινή και δημιουργεί ψευδή εντύπωση γεγονότος και πόσο μάλλον αν αποσκοπεί σε κάποιου είδους χρηματική αμοιβή/κέρδους (ακόμα και παραπάνω likes ή followers που πληρώνονται από την αντίστοιχη πλατφόρμα). Μπορεί να στοιχειοθετηθεί για Απάτη, Παραπλάνηση κοινού και Ψευδείς ειδήσεις ή γεγονότα (ανάλογα τη χρήση). Η ΕΕ οδηγείται ξεκάθαρα στο: 1) υποχρεωτικό labeling για AI περιεχόμενο που μπορεί να παραπλανήσει 2) βαριές κυρώσεις για deepfakes χωρίς δήλωση.
Κλείνοντας, να τονίσω πως το παρόν άρθρο, δεν αναφέρετε στον/στην δημιουργό της συγκεκριμένης φωτογραφίας (δεν τον/την γνωρίζω άλλωστε και το από που ξεκίνησε η «διασπορά» της), αυτή υπήρξε απλά η αφορμή για ενημέρωση. Το θέμα αφορά όλους μας και με πόσο προσοχή πρέπει να διαχειριζόμαστε περιεχόμενο φτιαγμένο με AI που δημοσιοποιείται. Όταν δημιουργείται μια εικόνα σαν φανερά καλλιτεχνικό / φανταστικό έργο (εικονογράφηση / concept art / fun / joke) και όχι «αληθινό γεγονός», δεν υπάρχει συνήθως νομικό θέμα (αν δεν «θίγει» κάποιο πρόσωπο), αν και σε αυτή την περίπτωση καλό είναι να αναγράφεται κάτι του στυλ: «AI generated image» – «Ψηφιακή σύνθεση».
Ο δημιουργός της εν λόγω «ψεύτικης» φωτογραφίας μπορεί να το έκανε (το πιθανότερο) με ρομαντική διάθεση αναπόλησης του γεγονότος, αλλά ακριβός επειδή πρόκειται για πραγματικό γεγονός – πραγματική τοποθεσία και χρονολογία, πρέπει να αναφέρεται ρητά η ένδειξη «προϊόν AI». Αν το είχε κάνει αυτό εξ αρχής, δεν θα υπήρχε κανένα απολύτως πρόβλημα, καθώς δεν θα «θεωρούταν» αληθινή. Δεν στοχοποιούμε ποτέ συγκεκριμένους ανθρώπους, που πιθανόν για διασκέδαση/αναπόληση ή απλά από άγνοια τους (δεν γνώριζαν το νομικό πλαίσιο) κάνουν τέτοιου είδους αναρτήσεις, απλά θέλει ΠΡΟΧΟΧΗ απ’ όλους μας.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) πρέπει να «εξυπηρετεί» τον άνθρωπο και όχι να το «εξαπατά». Και μην ξεχνάτε την βασική ρήση: Όσο πιο «έξυπνη» γίνεται αυτή, τόσο πιο «ανόητοι» γινόμαστε εμείς!
Ηλίας Ιωαννίδης
Κινηματογραφιστής/Φωτογράφος/Φυσιογράφος
