Κάθε χρόνο στα τέλη του χειμώνα καταγράφονται πυρκαγιές στον καλαμιώνα της Μικρής Πρέσπας. Πρόκειται για φωτιές που συνήθως μπαίνουν στοχευμένα για να κάψουν τον καλαμιώνα ή μερικές φορές μπαίνουν για να καθαρίσουν τις αποστραγγιστικές τάφρους από τη βλάστηση και καταλήγουν να εξαπλώνονται στους καλαμιώνες. Τέτοιες ενέργειες χαρακτηρίζονται από τον Ποινικό Κώδικα ως εμπρησμοί και διώκονται ποινικά, ενώ και η καύση των υπολειμμάτων των καλλιεργειών στα χωράφια αποτελεί πρακτική που απαγορεύεται σε όλη τη διάρκεια του έτους εντός των περιοχών Natura 2000. Αυτές οι χειμωνιάτικες φωτιές έχουν σοβαρές επιπτώσεις στα είδη υδρόβιων πουλιών που φτάνουν από τις αρχές τους έτους στην Πρέσπα για να φωλιάσουν. Όσο μάλιστα οι ξηρές χρονιές γίνονται όλο και πιο συχνές, οι επιπτώσεις των πυρκαγιών γίνονται ακόμη πιο καταστροφικές. Φέτος μόνο έχουν καταγραφεί πάνω από 100 εστίες σε αποστραγγιστικές τάφρους, στην παραλίμνια και στην αγροτική ζώνη αλλά και στη βλάστηση των ρεμάτων της περιοχής, πολλές από τις οποίες εξαπλώθηκαν στον καλαμιώνα.
Στην ήδη ανεξέλεγκτη και καταστροφική εικόνα έρχεται να προστεθεί η φωτιά στον καλαμιώνα, στις αρχές του φετινού Μάη. Φωτιά στην καρδιά του υγροτόπου, φωτιά στο ζενίθ της αναπαραγωγικής περιόδου για πολλούς υδρόβιους οργανισμούς. Η πυρκαγιά στις 6/5/2021 ξεκίνησε από στραγγιστικό κανάλι, λόγω της ξηρασίας και του ανέμου, ξεπέρασε την αντιπυρική ζώνη μεταξύ Σλάτινας Πλατέως/Λαιμού καίγοντας υπολείμματα καλαμιού που βρίσκονταν στην επιφάνεια του νερού, και επεκτάθηκε στον καλαμιώνα μέχρι την αντιπυρική της Οπάγιας, όπου και σταμάτησε. Στο πέρασμά της έκαψε 400 στρέμματα καλαμιώνα γεμάτα ζωή, καθώς βρισκόμαστε στο αποκορύφωμα της αναπαραγωγικής περιόδου για την άγρια ζωή και ειδικά για τα σπάνια υδρόβια πουλιά που φωλιάζουν εκεί.
Στο σύνολο της παραλίμνιας ζώνης και μέσα στους καλαμιώνες φωλιάζουν αργυροπελεκάνοι, ροδοπελεκάνοι, επτά είδη ερωδιών, χαλκόκοτες, βαλτόπαπιες και άλλα σπάνια είδη. Ειδικότερα στην περιοχή του καλαμιώνα που κάηκε στις 6/5 παρουσιάζεται υψηλή συγκέντρωση μικρών ειδών πουλιών. Αμφίβια, ερπετά και μικρά θηλαστικά βρίσκουν επίσης καταφύγιο σε αυτούς τους καλαμιώνες. Τέτοια παραδείγματα είναι ο Μακεδονικός τρίτωνας, η νεροχελώνα αλλά και η βίδρα. Όλα σπάνια και απειλούμενα είδη στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Για το μακροχρόνιο αυτό πρόβλημα των πυρκαγιών στον καλαμιώνα, γίνονται εδώ και χρόνια συντονισμένες ενέργειες από τους τοπικούς φορείς, με προεξάρχοντες τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Πρεσπών και τον Δήμο Πρεσπών, οι οποίες και κατέληξαν στη δημιουργία μόνιμου πυροσβεστικού κλιμακίου. Όμως η κλιματική κρίση αποτελεί έναν ακόμη επιβαρυντικό παράγοντα. Στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE Prespa Waterbirds (Υδρόβια πουλιά της Πρέσπας) δημιουργούνται αντιπυρικές ζώνες που βοηθούν να σταματήσει μια φωτιά πριν καταστρέψει τις αποικίες υδρόβιων πουλιών, ωστόσο και αυτές έχουν περιορισμούς στον σχεδιασμό και την αποτελεσματικότητά τους. Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας των τελευταίων 5 ετών και η χαμηλή στάθμη της λίμνης που πλημμυρίζει μερικώς τις κομμένες εκτάσεις δημιουργούν συνθήκες πολύ ευνοϊκές για την εξάπλωση των πυρκαγιών.
Αναμένουμε οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς, Πυροσβεστική Υπηρεσία, Αστυνομία και όσοι συμμετέχουν στο τοπικό και περιφερειακό συντονιστικό όργανο Πολιτικής Προστασίας, να ασχοληθούν ακόμα περισσότερο με αυτό το κρίσιμο και πολύπλοκο θέμα που τα τελευταία χρόνια έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Ειδικότερα αναμένονται αποτελεσματικότερες αποφάσεις στον σχεδιασμό για την πρόληψη και την άμεση αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών καθώς και για τη διερεύνησή τους, σύμφωνα με τις πάγιες ανακριτικές διαδικασίες, ώστε να εντοπίζονται οι αίτιοι και να καταλογίζονται ευθύνες, όπως προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία και τον προγραμματισμό της Πολιτικής Προστασίας. Η υπεύθυνη στάση όλων μας είναι αναγκαία. Γι’αυτό καλούμε κατοίκους και φορείς σε επαγρύπνηση και προσοχή, ώστε να αποτραπούν οι εγκληματικές πρακτικές που καταστρέφουν τις πολύτιμες αξίες της περιοχής.
