Η 25 Μαρτίου αποτελεί ορόσημο του ρου της Ελληνικής ιστορίας, αλλά και της ανθρωπότητας γενικότερα, καθώς αποτελεί, σύμφωνα με τον Βαλαωρίτη «πάντρεμα Ευαγγελισμού-Ελληνισμού», που προαναγγέλλει τη σωτηρία του σκλαβωμένου έθνους και του ανθρώπινου γένους ευρύτερα, χάρη στην επικείμενη ενανθρώπιση του Κυρίου. Απότοκο του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, ο Ελληνικός Διαφωτισμός κατόρθωσε μέσα από την ίδρυση σχολείων και την έκδοση επιστημονικών και θρησκευτικών βιβλίων να φωτίσει τον υπόδουλο Ελληνισμό, να τονίσει την αυτοπεποίθησή του και το αγωνιστικό του πνεύμα. Σημαντικοί στρατηγοί, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Ιωάννης Μακρυγιάννης, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Κωνσταντίνος Κανάρης και αρκετοί άλλοι υπήρξαν πρωτεργάτες εναντίον του Οθωμανικού Ζυγού.
Η ελληνική επανάσταση ξεκίνησε τέλη Φεβρουαρίου του 1821 από πατριώτες της Φιλικής Εταιρείας και μέσα Μαρτίου από τους Έλληνες οπλαρχηγούς, πρώτα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος ήταν και ο αρχηγός της επανάστασης και στη συνέχεια από τα πιο παράτολμα μέλη της Εταιρείας, όπως ο Παπαφλέσσας, που ήταν ένας καθαιρεμένος διάκονος. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Φαναριώτης πρίγκιπας και αξιωματικός στο ρωσικό στρατό, πέρασε από τη Ρωσία στη Μολδαβία και έγινε επικεφαλής μερικών εκατοντάδων Ελλήνων που διέμεναν στη Ρωσία και κήρυξε την ελληνική επανάσταση. Υπήρχαν κάποια κέντρα, στα οποία κατοικούσαν αρκετοί Έλληνες όπως το Ιάσιο και το Βουκουρέστι. Αυτοί εντάχθηκαν στις δυνάμεις του Αλέξανδρου Υψηλάντη, και με την επανάσταση αυτή τερματίστηκε η εξουσία των Φαναριωτών.
Στην αρχή υπήρχαν κάποιες δυσκολίες καθώς δεν υπήρχε κάποιο οργανωμένο σχέδιο στρατιωτικής δράσης και στη συνέχεια διαδόθηκε από πράκτορες μιας μυστικής επαναστατικής οργάνωσης που ονομάστηκε Φιλική Εταιρεία. Ο αγώνας είχε τριπλή μορφή: α) στρατιωτική, β) πολιτική και γ) διπλωματική. Από πολιτική άποψη παρουσιάστηκαν δυσκολίες στη συγκρότηση ικανής πολιτικής εξουσίας, λόγω γεωγραφικής διάσπασης και της επικράτησης ανταγωνιστικών, τοπικιστικών σχέσεων και της έλλειψης οικονομικών πόρων.
Από στρατιωτική άποψη σημειώθηκαν διάφορες εξεγέρσεις στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στην Ύδρα, στις Σπέτσες , σε διάφορα μέρη στην Στερεά Ελλάδα. Οι εξεγέρσεις έλαβαν χώρα μετά την αποστασία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων το καλοκαίρι του 1820. Οι δυνάμεις των Οθωμανών συγκεντρώθηκαν στην Ήπειρο για να καταστείλουν την εξέγερση. Στη συνέχεια υπήρχαν πολιτοφυλακές χριστιανών Ελλήνων και Αρβανιτών σε διάφορα μέρη της Ελλάδας (Ήπειρο, Θεσσαλία, νότια Μακεδονία). Αυτές οι πολιτοφυλακές ήταν οι Αρματολοί , οι οποίοι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της επανάστασης.
Η Πελοπόννησος έμεινε χωρίς αρχηγούς μετά τη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη και σημαντικών προκρίτων. Η Στερεά εξασθένισε με τη δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου και με τη μεταφορά στρατευμάτων στην Πελοπόννησο για τον εμφύλιο πόλεμο. Οι Τούρκοι από την άλλη πλευρά ενισχύθηκαν μέσω της συνεργασίας με τον Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου. Ακολουθούν απανωτές απώλειες: Αρχικά η Κάσος και τα Ψαρά, που αποτελούσαν τις ναυτικές βάσεις των Ελλήνων στο Αιγαίο, μετά καταλήφθηκε το λιμάνι της Πύλου από τον Ιμπραήμ, ο οποίος νίκησε και στη μάχη στο Κρεμμύδι, παρά την ηρωική θυσία του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι και τέλος καταλαμβάνεται η Τρίπολη. Ο Κολοκοτρώνης επιστρέφει στην τακτική του κλεφτοπολέμου και συντηρεί την επανάσταση στην Πελοπόννησο. Στη Στερεά καταλαμβάνεται το Μεσολόγγι και η επική αντίσταση των κατοίκων με την ηρωική έξοδό τους συγκινεί τη διεθνή γνώμη και δημιουργεί το ρεύμα του Φιλελληνισμού. Ο Κιουταχής κατέλαβε την Αθήνα και πολιόρκησε την Ακρόπολη, όπου πληγώθηκε θανάσιμα ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Ακολουθεί πανωλεθρία στο Φάληρο και η εγκατάλειψη του Πειραιά από τους Έλληνες. Από στρατιωτική άποψη, λοιπόν, ο αγώνας παρουσίασε κάμψη, κυρίως λόγω της φυσικής κόπωσης και της εξάντλησης οικονομικών πόρων.
Από διπλωματική άποψη κάθε επαναστατική ενέργεια θεωρούνταν καταδικαστέα και κυρίως σε νευραλγικά σημεία, όπως Βαλκάνια και Ανατολική Μεσόγειο. Οι Μεγάλες Δυνάμεις επενέβησαν για να τερματίσουν την επανάσταση, παρόλα αυτά όμως η κίνηση αυτή αποδείχθηκε μάταιη, καθώς οι Έλληνες αγωνιστές παρόλο που κάποιες φορές ηττήθηκαν από τους Οθωμανούς δεν έχασαν το ηθικό τους και θέλησαν να συνεχίσουν τον αγώνα. Η ελληνική δυσαρέσκεια αποτελούσε το θεμέλιο της απαίτησης για την ελευθερία. Έτσι, έρχεται στο παρασκήνιο η δημιουργία της εθνικής αυτοδιάθεσης, καθώς οι Έλληνες, ως έθνος είχαν αρκετές διαφορές από τους Τούρκους. Πολλοί Έλληνες ήταν υπήκοοι αρχόντων, οι οποίοι επέβαλλαν υποχρεώσεις στους υπηκόους τους και δε σέβονταν τα δικαιώματά τους και, τέλος, αρκετοί Έλληνες είχαν υποδουλωθεί με τη βία. Έτσι, αναπτύχθηκε ένα κίνημα, πρώτα στην Ελλάδα (περίπου τέσσερεις δεκαετίες πριν), αλλά πρωτίστως είχε αναπτυχθεί σε διάφορα κέντρα όπως το Παρίσι, Πίζα, Τεργέστη, Βιέννη, Βενετία, Βουδαπέστη, Ιάσιο, και Οδησσό. Όσοι υποστήριζαν αυτό το κίνημα, θεωρούσαν ότι το ελληνικό έθνος έπρεπε να υποστεί μια εκτενή αναγέννηση που θα το απελευθέρωνε από δουλικές συνήθειες.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας στη συνέχεια (1776-1831), σημαντικός Έλληνας της εποχής και ο μόνος ικανός για να ηγηθεί των Ελλήνων, απέρριψε την πρόταση για την εισδοχή του στη Φιλική Εταιρεία το 1818. Ήταν αρκετά συντηρητικός και βρισκόταν στην υπηρεσία του Τσάρου Αλέξανδρου Α΄, υπουργός εξωτερικών του αυτοκράτορα και θεωρούσε ότι αν πραγματοποιούνταν τη δεδομένη χρονική στιγμή μια επανάσταση θα ήταν πλήρως αποτυχημένη. Χάρη σε αυτόν αποφεύχθηκε στην Ελλάδα ένοπλη ευρωπαϊκή επέμβαση, όπως συνέβη στην Ιταλία και την Ισπανία. Την ίδια άποψη είχε και ο Έλληνας διανοούμενος Αδαμάντιος Κοραής, ο οποίος βρισκόταν την περίοδο εκείνη στο Παρίσι.
Ένα ακόμη πρόβλημα που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της επανάστασης ήταν η συμβίωση Ελλήνων και Αλβανών, καθώς οι τελευταίοι λόγω του μαζικού εξισλαμισμού τους μεταξύ 14ου και 17ου αιώνα, έγιναν μισθοφόροι των Οθωμανών, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εντάσεις και προστριβές μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών.
Οι Έλληνες επαναστάτες είχαν καταφέρει σημαντικές νίκες εναντίων των Οθωμανών και είχαν καταλάβει αρκετά κέντρα και φρούρια του Μοριά. Τον Δεκέμβριο του 1821 συγκαλούν μια συντακτική Εθνική Συνέλευση, ώστε τον Ιανουάριο του νέου χρόνου να εκπονήσουν έναν προσωρινό καταστατικό χάρτη. Ο Καποδίστριας αναδιοργάνωσε τις ελληνικές δυνάμεις και επωφελήθηκε από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο για να ανακαταλάβει τη Στερεά Ελλάδα. Ένας άρθρο του πρωτόκολλου του Λονδίνου, το 1829 αφορούσε την ίδρυσε ελληνικού κράτους, υποτελούς στη Τουρκία, με σύνορα τη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού κόλπου. Οι Άγγλοι εκκένωσαν την Πελοπόννησο από τα στρατεύματα του Μεχμέτ Αλή και οι Γάλλοι έστειλαν στρατό για να παραλάβει από τους Αιγυπτίους τα φρούρια. Με νεότερες συνθήκες (Πρωτόκολλο και Συνθήκη Λονδίνου 1830 και 1832), το ελληνικό κράτος έγινε ανεξάρτητο.
Έτσι τελείωσε ο ελληνικός αγώνας που προώθησε το φιλελεύθερο κίνημα και αποτέλεσε ράπισμα στην πολιτική της αντίδρασης, αφού ανέτρεψε την ευρωπαϊκή πολιτική και παραγκώνισε τον Μέττερνιχ. Επίσης, συνέβαλλε στη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την ίδρυση ανεξάρτητων βαλκανικών κρατών.
Οι Οθωμανοί Τούρκοι δεν θεώρησαν ακόμη μέχρι και σήμερα ότι η επανάσταση των Ελλήνων έγινε για να ελευθερωθούν οι Έλληνες, θεώρησαν απλώς ότι υπήρχαν συμμορίτες. Έτσι τους αναφέρουν στη δική τους ιστοριογραφία.
Στη συνέχεια , αφού τερματίστηκε η επανάσταση οι Έλληνες άρχισαν να ανασυγκροτούν την χώρα τους. Το 1828 ο Καποδίστριας είναι ο πρωθυπουργός της χώρας. Θεωρούσε ότι αυτό που χρειαζόταν η χώρα ήταν μια ειλικρινή πατερναλιστική εξουσία. Πίστευε στην πεφωτισμένη διακυβέρνηση. Πίστευε ότι η εισαγωγή της συνταγματικής διακυβέρνησης θα αποτελούσε εμπόδιο στον εκσυγχρονισμό. Ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε βίαιο τέλος και αυτό δημιούργησε σύγχυση στην Ελλάδα. Οι τρεις Ευρωπαϊκές δυνάμεις έδωσαν λύση στο ζήτημα αυτό ωθώντας τον Όθωνα, νεαρό τότε ως βασιλιά της Ελλάδας.
Οι ήρωες μας απέδειξαν ότι η πίστη στο Θεό, το ακμαίο ηθικό και η αγάπη προς την πατρίδα ήταν τρεις συνιστώσες που συνέβαλαν στην απελευθέρωσή μας από τον Τουρκικό Ζυγό.
ΖΗΤΩ Η 25Η ΜΑΡΤΙΟΥ
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!!!
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ – ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Med, Msc ,
Υποψήφιος Διδάκτωρ ( ΑΠΘ )
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
Θάνος Μ. Βερέμης, Ιωάννης Ν. Κολιόπουλος, Νεότερη Ελλάδα: Μια ιστορία από το 1821, Εκδ. Πατάκη, Αθήνα,2013.
ΞΕΝΗ
Stuart T. Miller, Νεότερη και Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ιστορία, Εκδ. Gutenberg, Αθήνα,2018.
