Την Κυριακή 26 Αυγούστου 2018, στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Δήμου Φλώρινας, πραγματοποιήθηκε η ημερίδα με θέμα: «Εμφύλιος πόλεμος, 70 χρόνια μετά”.
Ο Δημοσιογράφος και Συγγραφέας, Μέρτζος Νικόλαος, στην ομιλία του είπε:
ΕΜΦΥΛΙΟΣ: Η ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Στις 29 Αυγούστου συμπληρώνονται 69 χρόνια αφ’ ότου έληξαν οι πολεμικές συγκρούσεις του Εμφυλίου με την συντριβή του «ΔΣΕ» στον Γράμμο. Παρήλθαν ήδη δύο γενεές Ελλήνων αλλά ακόμη δεν μας δίδαξε τίποτε. Στην πολιτική σκηνή εκδηλώνονται δεξιά-αριστερά τάσεις για την επανάληψή του. Και η μεγάλη κρίση έχει διχάσει πάλι τον ελληνικό Λαό.
Ο Εμφύλιος Πόλεμος απετέλεσε την μεγαλύτερη εθνική τραγωδία του νεοτέρου Ελληνισμού μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Θυσίασε δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, ενόπλους και αμάχους. Εξοστράκισε εξήντα περίπου χιλιάδες ηττημένους, ανάμεσά τους χιλιάδες αμάχους της γραμμής του πυρός και τουλάχιστον είκοσι οκτώ χιλιάδες μικρά παιδιά. Κατέστρεψε όλες τις υποδομές της χώρας. Διέλυσε τον κοινωνικό ιστό και το παραγωγικό δυναμικό. Ανέτρεψε την γεωπολιτική ισορροπία της Ελλάδος και διέστρεψε την μακροσκοπική πορεία της σε όλους τους στρατηγικούς τομείς: δημογραφία, κοινωνία, οικονομία, χωροταξία, πολεοδομία και παιδεία. Δέσμευσε τους ΄Ελληνες στον Διχασμό και υπονόμευσε τον δημόσιο βίο. Δηλητηρίασε την ελληνική ζωή σε κάθε έκφανσή της.
Επί πλέον, συνεπεία του Εμφυλίου, η Ελλάδα απώλεσε, στον στρατηγικό της χρόνο, τα δικαιώματα του Νικητού του Πολέμου και τον πακτωλό του Σχεδίου Μάρσαλ στην εθνική ανασυγκρότησή της, στην οργανική ανάπτυξή και στην συνοχή της. ΄Εχασε, επίσης, σπουδαίους ΄Ελληνες που, όπως φανέρωσε μετά το έργο τους στην ξενιτειά, θα μπορούσαν να εκσυγχρονίσουν και να εξισορροπήσουν την Πατρίδα οδηγώντας σε μια αναγέννηση τον ελληνικό πολιτισμό, χέρι-χέρι με πολλούς άλλους που αχρήστεψε ή περιόρισε αποφασιστικά η γάγγραινα του Μετεμφυλίου.
Συνέπειες του Εμφυλίου, μεταξύ άλλων, είναι η ερήμωση της πυρπολημένης υπαίθρου, η πανικόβλητη συρροή εκατοντάδων χιλιάδων εσωτερικών προσφύγων της Φωτιάς στις πόλεις, η καταστροφική ανοικοδόμηση πολυκατοικιών για να στεγασθούν οι μυριάδες τούτοι «ανταρτόπληκτοι» και, μαζί τους, οι ακόμη ανέστιοι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Δεν προέκυψε τυχαία ο τωρινός γενικός χυλός- ηθικός, παιδαγωγικός, παραγωγικός, περιβαλλοντικός, δημοσιονομικός και, φυσικά, πολιτικός. Είναι τα τελευταία απόνερα του Εμφυλίου.
Η κληρονομιά, λοιπόν, είναι πολύ βαρειά και μια απ’ τις πτυχές της φαίνεται στον τρόπο με τον οποίον ο Εμφύλιος εξιστορείται, ερμηνεύεται και εκλαϊκεύεται. Σαν να μη μας δίδαξε τίποτε ακόμη μετά 69 χρόνια από την λήξη του στα πεδία των μαχών.
Η χώρα κατέστη Αρμαγεδδών. Ο καθηγητής ΄Αγγελος Αγγελόπουλος, υπουργός στην εαμική «κυβέρνηση του βουνού» ΠΕΕΑ, σε μελέτη του το 1958 υπολόγισε ότι στον Εμφύλιο σκοτώθηκαν 150.000 ΄Ελληνες, ανατινάχθηκαν 658 γέφυρες, αφανίσθηκαν τα χωριά και οι πηγές της παραγωγής. Το σύνολο των υλικών καταστροφών ανέρχονταν στο ιλιγγιώδες ποσό των 4 τρισεκατομμυρίων δραχμών όταν το δολάριο ήταν μόλις 30 δραχμές.
Ο Εμφύλιος κατέστρεψε και αποδεκάτισε την χώρα που είχε ήδη καταστραφεί και αποδεκατισθεί κατά τον Πόλεμο το 1940-1941, την εχθρική Κατοχή και την Εθνική Αντίσταση. Όταν τον Οκτώβριο 1944 απελευθερώθηκε, η Ελλάδα ήταν ερειπωμένη, αποδεκατισμένη και χρεωκοπημένη. Το 1945 είχε εξανεμισθεί αγοραστική δύναμη 27 εκατομμυρίων χρυσών λιρών και το 99,1% των καταθέσεων. Σε πληθυσμό μικρότερο των οκτώ εκατομμυρίων τότε οι τεκμηριωμένες ελληνικές απώλειες στην πολεμική περίοδο 1940-1944 είναι εξής:
* 475.000 νεκροί στον πόλεμο και στην Εθνική Αντίσταση, στη λιμοκτονία και στη βουλγαρική γενοκτονία, στα ολοκαυτώματα και στο εκτελεστικό απόσπασμα
* 57.000 Εβραίοι αδελφοί μας -οι 48.000 Θεσσαλονικείς- στα κρεματόρια.
* Κατεστράφησαν 3.000 οικισμοί από τους 9.000 και ένα στα τέσσερα κτίρια της χώρας. ΄Εμειναν1.200.000 άστεγοι και μυριάδες κατέφυγαν στις πόλεις.
* Θύματα πολέμου πάνω από 880.000 ΄Ελληνες -άμαχοι οι 760.000
* Κατεστράφησαν επίσης το 74,5% του εμπορικού στόλου: 434 καράβια, το 42,6% των ζώων εργασίας: 855.000 άλογα, μουλάρια και βόδια, το 53% του ζωϊκού κτηνοτροφικού κεφαλαίου, το 65% του τροχαίου υλικού:11.300 οχήματα, το 93,5% των σιδηροδρόμων, το 90% των γεφυρών, το 25% των δασών και το 22% των αρδευτικών έργων της Μακεδονίας.
* Η γεωργική παραγωγή, ανέκαθεν ανεπαρκής, έπεσε κάτω από το 50%, η κτηνοτροφική στο 60% , η αλιεία στο 25% και το ΑΕΠ στο 33% του έτους 1938.
* Η βιομηχανία είχε παραλύσει κατά την απελευθέρωση. Είχε υποστεί ζημίες 4 δις προπολεμικών δραχμών στις εγκαταστάσεις της και εμπορεύματα 7 δις είχαν αρπαγεί.
* Το 25% του πληθυσμού σιτίζονταν υποτυπωδώς σε συσσίτια φιλανθρωπικών οργανώσεων για να επιζήσει. 2,5 εκατομμύρια άτομα είχαν προσβληθεί από ελονοσία και άλλο 1 εκατομμύριο ήσαν φυματικοί ή προφυματικοί.
Μέχρι τις αρχές του 1944 πυρπολήθηκαν στη Δυτική Μακεδονία 141 χωριά και επλήγησαν 84.280 κάτοικοί τους. Αναλυτικότερα: *Επαρχία Σερβίων: 20 χωριά, πληγέντες 14.450 * Επαρχία Γρεβενών: 36 χωριά, πληγέντες 22.420 * Επαρχία Βοΐου: 32 χωριά, πληγέντες 17.330 * Επαρχία Καστοριάς: 36 χωριά, πληγέντες 21.600 * Επαρχία Φλωρίνης: 7 χωριά, πληγέντες 3.470
Υπόστρωμα sine qua του Εμφυλίου είναι ο Εθνικός Διχασμός, ουσιαστικά Εμφύλιος από το 1916 έως το 1940, η Μικρασιατική Καταστροφή, η προσφυγιά και οι συγκρούσεις γηγενών-προσφύγων, τα επόμενα αλλεπάλληλα στρατιωτικά κινήματα, οι εξίσου αλλεπάλληλες αποτάξεις αξιωματικών, το εναλλασσόμενο καθεστώς Βασιλείας-Δημοκρατίας και η δικτατορία Μεταξά.
Στη Μακεδονία ένα σοβαρό υπόστρωμα του Εμφυλίου είναι η ωμή συμπεριφορά του Ελληνικού Κράτους σε βάρος των σλαβοφώνων γηγενών Μακεδόνων από το 1912 έως το 1941. Δεν προέκυψαν τυχαία μέσα στον ΔΣΕ τα τάγματα των γηγενών αυτονομιστών. «Η Ελλάς συμπεριεφέρθη εις Μακεδονίαν ως εις κατεχομένην χώραν», έγραφε σε επιστολή του ο βουλευτής Φλωρίνης-Καστοριάς Φίλιππος Δραγούμης, αδελφός του Εθνεγέρτη ΄Ιωνος και της Νάτας, συζύγου του Εθνομάρτυρα Παύλου Μελά. Παρ’ ότι οι πατέρες τους ενωρίτερα είχαν αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά του Μακεδονικού Αγώνος και το Ιερόν Σφάγιον του Έθνους, η Πατρίδα τους υποπτεύονταν τους γηγενείς και τους υπέβαλε σε διακρίσεις, διώξεις και εξορίες. Αυτοί, ωστόσο, κατά Θείαν Δίκην υπερασπίσθηκαν πρώτοι την Πατρίδα εδώ όταν επετέθησαν οι Ιταλοί. Απετέλεσαν κατά μεγάλη πλειοψηφία τα Συντάγματα 33 Φλωρίνης, 28 Αμυνταίου και 90 Αριδαίας, Γιαννιτσών και Βεροίας, τα οποία αήττητα εισήλθαν πρώτα στον Πόλεμο και αήττητα εξήλθαν τελευταία. Υπέστησαν, όμως, την μικροελλαδίτικη σχιζοφρένεια! Την αυγή της 28ης Οκτωβρίου 1940, η Χωροφυλακή άρχισε αμέσως να συλλαμβάνει στην Φλώρινα και στα χωριά ηλικιωμένους πατέρες τους και θείους για να τους εξορίσει! Ο Δήμαρχος Νικόλαος Χάσος, άλλοι προύχοντες και ο Μόδης πρόλαβαν τον στρατιωτικό διοικητή, που αναχωρούσε για το Μέτωπο, και τον κάλεσαν να ανακαλέσει επί τόπου όλες τις συλλήψεις. Του λέει ο Μόδης: «Αμπρέ, τρελαθήκατε ντιπ κατά ντιπ; Πιάνετε τους γέρους, που είναι και άοπλοι, αλλά στην Πρώτη Γραμμή εμπιστεύεσθε τα παιδιά τους που και νιότη έχουν και όλα τα όπλα στα χέρια τους. Αυτοί θα μας σώσουν πάλι».
Όμως, παρά τους διωγμούς των γονέων τους και παρ’ ότι τους έπνιγε δικαιολογημένα η αφόρητη αδικία και η εθνική αχαριστία, εκείνοι οι λαμπροί Μακεδόνες Ακρίτες δεν δείλιασαν ούτε ταλαντεύθηκαν. Υπερασπίσθηκαν άχρι θανάτου την άστοργη Μάνα Πατρίδα, που απαρνήθηκε τα παιδιά της. Σύντομα επρόκειτο να σαρώσουν δια της λόγχης εκείνες τις ασύστατες, βλακώδεις και προ πάντων υβριστικές υποψίες. Ο θρυλικός Παππούς, διοικητής του 28ου Συντάγματος Αμυνταίου Νικόλαος Παπαδόπουλος, σημειώνει στο Πολεμικό Ημερολόγιό του:
«Όσον αφορά την εθνολογικήν σύνθεσιν του παραμεθορίου πληθυσμού της, πολλαί είχε εγερθή αμφιβολίαι διά την μαχητικότητα Μονάδος αποτελεσθησομένης κατά αρκετόν ποσοστόν παρ’ ανδρών ομιλούντων γλωσσικόν ιδίωμα το οποίον κακώς αποκαλείται ακόμη και σήμερον σλαβομακεδονικόν. Η πολεμική δράσις του 28ου Συντάγματος αποτελεί χαρακτηριστικόν παράδειγμα του βαθέως ριζωμένου Ελληνισμού εις τας καρδίας των ετεροφώνων μεν αλλ’ αρίστων αυτών Ελλήνων».
Επί πέντε συνεχείς μήνες, από την 28η Οκτωβρίου 1940 μέχρι και την 23η Απριλίου 1941, πολεμούσαν νύχτα-μέρα ανύστακτοι και αήττητοι μέσα στα χιόνια υπό δριμύτατο ψύχος και υπό καταιγισμό εχθρικού πυρός, χωρίς επαρκή εφόδια ούτε σύγχρονα όπλα, στις υψηλότερες κορυφογραμμές απροσίτων βουνών απέναντι σε απείρως πολυαριθμότερο και ισχυρότερο εχθρό. Παντού νίκησαν. Δεκατίσθηκαν, όμως. Από τους 4.250 οπλίτες του 28ου Συντάγματος Αμυνταίου σκοτώθηκαν ή τραυματίσθηκαν οι 2.102 και από τους 72 εφέδρους αξιωματικούς του οι 49! Προήχθησαν επί του πεδίου της μάχης 53 αξιωματικοί, έλαβαν το Αριστείον Ανδρείας 45 και τον Πολεμικό Σταυρό 31. Ανάλογο φόρο αίματος κατέθεσαν και ανάλογες διακρίσεις κατέκτησαν επί του πεδίου της μάχης οι άνδρες των δύο άλλων Συνταγμάτων. Τελευταίος έπεσε στην πρώτη γραμμή του 33ου Συντάγματος Φλωρίνης Νικόλαος Γρούϊος. Εγγονός του ο Νίκολα Γκρούεφσκι των Σκοπίων. Οι περισσότεροι θα ριχτούν πάλι στην Εθνική Αντίσταση και στον Εμφύλιο.
Ο Εμφύλιος ξεκίνησε το 1943 σε τρεις γύρους. Πρώτος γύρος κατά την Κατοχή οι συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τις άλλες αντιστασιακές ομάδες, με χωρικούς εξοπλισμένους από τους Γερμανούς για αυτοάμυνα και με ένοπλους ΄Ελληνες συνεργάτες των Γερμανών. Δεύτερος γύρος τα Δεκεμβριανά κατά την Απελευθέρωση. Ο τρίτος γύρος άρχισε την 30η Μαρτίου 1946, παραμονή των πρώτων εκλογών, και έληξε την 29η Αυγούστου 1949 στον Γράμμο.
ΕΜΦΥΛΙΟΣ: ΕΝΑ ΠΑΡΑΛΟΓΟ ΔΡΑΜΑ
Μετά 69 χρόνια από την λήξη των πολεμικών επιχειρήσεων ο Εμφύλιος Πόλεμος εξακολουθεί να εξιστορείται και συχνά να μυθολογείται από τους επιγόνους των δύο πλευρών. Ωστόσο, όλα τα αδιαμφισβήτητα στοιχεία αποδεικνύουν ότι είχε κριθεί πριν ακόμη εξαπολυθεί. Συνοψίζονται οι κρίσιμες στρατηγικές καμπές του.
- Τον Οκτώβριο 1944 στην Καζέρτα της Ιταλίας ο ΕΛΑΣ υπογράφει Σύμφωνο με το οποίο υπάγεται στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και τίθεται υπό τον ΄Αγγλο στρατηγό Σκόμπι αλλά στα Δεκεμβριανά αποσκιρτά. Στρέφεται εναντίον των λοιπών ελληνικών δυνάμεων και των Συμμάχων. Ήταν επόμενο να συντριβεί.
- Πριν εξαπολύσει τα Δεκεμβριανά, η ηγεσία του ΚΚΕ ζητάει την βοήθεια της Σοβιετικής Ενώσεως. Ωστόσο ο Βούλγαρος ηγέτης Γκεόργκι Ντιμιτρώφ, Γραμματέας της Γ΄Διεθνούς, απαντά από τη Μόσχα με κρυπτογράφημά του: «Μη περιμένετε καμιά βοήθεια»
- Τον Φεβρουάριο 1945 ο ΕΛΑΣ έχει ηττηθεί. Υπογράφει το Σύμφωνο της Βάρκιζας και αναλαμβάνει να παραδώσει όλα τα όπλα του. Λίγες ημέρες αργότερα Στάλιν, Τσώρτσιλ και Ρούσβελτ υπογράφουν το Σύμφωνο της Γιάλτας και μοιράζονται την Ευρώπη μεταξύ τους σε Ζώνες Επιρροής. 90% επιρροή στην Ελλάδα η Μεγάλη Βρετανία. Ωστόσο, η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. ετοιμάζει τον τρίτο καταστροφικό και αυτοκαταστροφικό γύρο του Εμφυλίου. Αποθηκεύει σε μυστικές κρύπτες τα 24.000 καλύτερα και βαρύτερα όπλα της. Ταυτόχρονα εκπαιδεύει στον επικείμενο πόλεμο περισσότερα από 5.000 στελέχη στα μυστικά στρατόπεδα Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας, Ρουμπίγκ της Αλβανίας και Ιβαΐλοβγκραντ και Σβίλενγκραντ της Βουλγαρίας. Από το 1945 συγκροτεί στα βουνά ένοπλες ομάδες «καταδιωκομένων» υπό τον Μάρκο Βαφειάδη με στρατηγείο του τα Αντιχάσια καθώς πράγματι από την Άλλη Πλευρά σημειώνονταν διώξεις αριστερών και αντεκδικήσεις ενώ άτακτοι ένοπλοι στα χωριά έλυναν με αίμα τις παλαιότερες κτηματικές και οικογενειακές διαμάχες.
- Το 1946 προκηρύσσονται εκλογές με ημέρα την 31η Μαρτίου. Αρχές 1946 ο Μήτσος Παρτσαλίδης μεταβαίνει στη Μόσχα, όπου, σύμφωνα με μαρτυρία του, οι Σοβιετικοί ηγέτες τον «συμβουλεύον» να μετάσχει το Κ.Κ.Ε. στις εκλογές. Το Κ.Κ.Ε., όμως, κηρύσσει αποχή. Και, παραμονή των εκλογών, ένοπλες ομάδες του χτυπούν τις νόμιμες φρουρές στο Λιτόχωρο και στο ακριτικό Σκρα.
- Τον Φεβρουάριο 1946 η 2η Ολομέλεια του Κ.Κ.Ε. στην Πίνδο αποφασίζει να εξαπολύσει τον τρίτο γύρο του Εμφυλίου. Η απόφαση τηρείται απόρρητη. Την μαρτυρούν, όμως, οι πρωταγωνιστές.
- Τον Απρίλιο 1947 Νίκος Ζαχαριάδης, Γιάννης Ιωαννίδης και Πέτρος Ρούσος, η τρόϊκα του Κ.Κ.Ε., συμφωνούν στο Βελιγράδι με τους Γιουγκοσλάβους να εξαπολυθεί ο Εμφύλιος. 21η Απριλίου 1947 ο Ν.Ζαχαριάδης συναντάται με τον Τίτο και του απευθύνει ευχαριστήρια επιστολή για τη βοήθεια προς τον ΔΣΕ. Αντάλλαγμα η Μακεδονία.
- 12 Μαρτίου 1947 εξαγγέλλεται το Δόγμα Τρούμαν. Οι Η.Π.Α. υπερασπίζονται με όλα τα μέσα την Ελλάδα -και την Τουρκία- από την κομμουνιστική απειλή. Όμως 27 Ιουνίου 1947 από το βήμα του Γαλλικού Κ.Κ., στο Στρασβούργο, ο αντιπρόσωπος του Κ.Κ.Ε. Μ Πορυφυρογένης ανακοινώνει: «Η αποφασιστική πολεμική επίδοση του Δ.Σ.Ε. αποκρυσταλλώνεται κιόλας προς τη δημιουργία μιας λεύτερης Δημοκρατικής Ελλάδας με δική της κυβέρνηση και δική της κρατική υπόσταση»
- 11 Σεπτεμβρίου 1947 με ομόφωνο Ψήφισμά της η Βουλή χορηγεί γενική αμνηστεία στους ηγέτες και μαχητές του Δ.Σ.Ε. αν παραδοθούν εντός μηνός. Αλλά 11-12 Σεπτεμβρίου 1947 η 3η Ολομέλεια αποφασίζει τον ολοκληρωτικό πόλεμο και εγκρίνει το Σχέδιο «Λίμνες» που προβλέπει αιφνιδιαστική κατάληψη της Θεσσαλονίκης και χωριστό Κράτος στη Μακεδονία και, ει δυνατόν, Θράκη.
Οι μυλόπετρες άλεσαν τον Ελληνισμό. Ακόμη και εξ αίματος αδέρφια σκοτώθηκαν μεταξύ τους. Ο Χρήστος Διδασκάλου μάχεται στο Βίτσι. Αφηγείται:
«Ένα πολυβολείο μας θέριζε. Δεν σηκώναμε κεφάλι. Με τον λοχία σερνόμαστε σιγά-σιγά, φτάνουμε πίσω του, εξουδετερώνουμε τους σκοπούς και μπουκάρουμε μέσα. Ο πολυβολητής κοιτάει μπροστά του και έχουμε την πλάτη του. Είναι γυναίκα. Σηκώνει ο λοχίας το αυτόματο να την θερίσει, γυρίζει το κεφάλι της εκείνη και, ξαφνικά, ξεσπούν σε κλάματα οι δυό τους. Ήταν αδελφός και αδελφή.»
Η στρατηγική αναμέτρηση των αντιπάλων δυνάμεων εκτυλίχθηκε και τελικά κρίθηκε στη Δυτική Μακεδονία όπου οι ισχυρότερες δυνάμεις του ΔΣΕ οχυρώθηκαν στον Γράμμο και στο Βίτσι. με βάση τους τις Πρέσπες.
Η ακριτική Φλώρινα έζησε κατάκαρδα το δράμα πολιορκμένη. Ψηλά από την Βίγλα οι αντάρτες με δυό κανόνια την θερίζουν νύχτα-μέρα στα τυφλά. Μια οβίδα πέφτει στην αυλή του Γυμνασίου μέσα στα παιδιά. Το θυμάμαι ζωντανά. Σκότωσε και την μικρή θεία μου Νίκη. Ο χαροκαμμένος πατέρας της Βασίλειος Λιάτσης, ιατρός διευθυντής του Νοσοκομείου, νοσήλευε-και-τους αντάρτες τραυματίες. Εκείνα τα φονικά κανόνια εκτίθενται τώρα λάφυρα στην κεντρική πλατεία.
Το προοίμιο του Μεγάλου Τέλους ξετυλίχθηκε στη Φλώρινα μέσα στο αίμα. Αρχές Φεβρουαρίου 1949 ο Ζαχαριάδης εξαπολύει γενική επίθεση για να καταλάβει τη Φλώρινα και να την κάνει πρωτεύουσα ώστε το ανατολικό μπλοκ να αναγνωρίσει διεθνώς ως ανεξάρτητο κράτος τη «Λεύτερη Ελλάδα». Μαίνονται άγριες μάχες όλη νύχτα. Μετά χρόνια ο ντόπιος αρχηγός των εκτελεστών ομολογεί δημόσια. «Μας έδωσαν μια λίστα με ονόματα αντιδραστικών και διαταγή να τους εκτελέσουμε μέσα στα κρεβάτια τους». Το έφερε η μοίρα και την πόλη υπερασπίσθηκε ο θρυλικός «Παππούς» Νικόλαος Παπαδόπουλος που στο ΄Επος του Σαράντα είχε οδηγήσει από νίκη σε νίκη το 28ο Σύνταγμα Αμυνταίου.
Ξημέρωσε η 12η Φεβρουαρίου 1949. Με το πρώτο φως χύμηξαν από τον ουρανό τα αεροπλάνα και τα τανκς από τον κάμπο. Τους άλεσαν όλους. Το τέλος φτάνει.
Όταν έπεσε το Βίτσι και 29 Αυγούστου 19449 ο Γράμμος τελευταίος, η αιματηρή αναμέτρηση έληξε πνιγμένη στο αίμα των Ελλήνων. Η Μαργαρίτα Λαζαρίδου, υψηλόβαθμο στέλεχος του Κ.Κ.Ε., είχε μείνει τελευταία στις Πρέσπες, όταν εισέβαλε ο Στρατός. Είδε με τα μάτια της και περιγράφει το δράμα:
«Αν ήθελε κανείς να περιγράψει την Κόλαση, δεν θα μπορούσε να της αποδώσει καλύτερη εικόνα από την εικόνα εκείνης της καυτερής μέρας του Αυγούστου 1949 στον κάμπο της Πρέσπας. Τα αεροπλάνα βούιζαν. Αφού έρριχναν όλες τις βόμβες τους, χαμήλωναν και μυδραλλιοβολούσαν τον κόσμο στον ακάλυπτο κάμπο. Από μακριά το βαρύ πυροβολικό κανονιοβολούσε ρίχνοντας τη φωτιά του. Και τα τανκς με τις οβίδες τους και με τα πολυβόλα τους εσκόρπιζαν παντού τον όλεθρο.
»Ένας φλογισμένος θάνατος τα τύλιγε όλα. Απελπισμένοι πολλοί τρέξανε προς τη λίμνη, τη Μικρή Πρέσπα, για να περάσουν από τη γέφυρα απέναντι. Μα και εκεί τους βρήκαν οι σφαίρες και οι βόμβες. Ο κάμπος στρώθηκε πτώματα. Η λίμνη κοκκίνισε από το πολύ αίμα.
»Κάπου, πέρα από τη λίμνη, κοντά στα σύνορα με την Αλβανία, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ και το Επιτελείο του, το Πολεμικό Συμβούλιο, όλα τα ανώτερα στελέχη του Κόμματος και του Στρατού, ενώ οι μάχες συνεχίζονταν, περνούσαν τα σύνορα και έμπαιναν στη γείτονα χώρα».
Βασικός διαχειριστής του Εμφυλίου ήταν ο Τίτο με στόχο την προσάρτηση της Ελληνικής Μακεδονίας. Όταν το 1948 ο Στάλιν διέκοψε την απόπειρα του Τίτο να ηγεμονεύσει στα Βαλκάνια, ο ΔΣΕ καταδικάσθηκε. Ο καθηγητής ΄Αρνολντ Τόϋνμπη, κορυφαίος Βρετανός ιστορικός, έγραψε: «Ο ελληνικός Εμφύλιος υπήρξε ο μοναδικός θερμός πόλεμος του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη όπου αναμετρήθηκαν η Δύση και η Ανατολή με ΄Ελληνες αντιπροσώπους τους»
Ο ακριτικός Νομός της Φλώρινας πλήρωσε βαρύτατο τίμημα. Ερημώθηκε. Το 1940 είχε 87.931 κατοίκους. Μέχρι το 1951 έχασε 18.540 κατοίκους και. στα επόμενα εξήντα χρόνια έως το 2011 έχασε ακόμη 20.815. Ωστόσο, πολλοί εγγεγραμμένοι στα Μητρώα δεν κατοικούν πια εκεί. Έφυγαν.
Καιρός πια να ειρηνεύσει πραγματικά η Ελλάδα και να απαλλαγεί από τις εμφύλιες έριδές της ώστε να απελευθερώσει όλες τις παραγωγικές δυνάμεις της. Ο Εμφύλιος ανήκει πια στην Ιστορία. Και η αδέκαστη Ιστορία έχει ήδη αποφανθεί ότι στις δυό πλευρές του Εμφυλίου έπεσε ο ανθός του Ελληνισμού.
Του οφείλουμε όλοι ένα αγιοκέρι. Αμήν.
Ν.Ι. Μέρτζος
