Το επικείμενο κλείσιμο της μονάδας «ΑΗΣ Μελίτης» στη Δυτική Μακεδονία έχει προκαλέσει, σε σύντομο χρονικό διάστημα, έντονες ανησυχίες και αντιδράσεις, τόσο στους εργαζόμενους της μονάδας όσο και στην τοπική κοινωνία που εξαρτάται σε έναν εξαιρετικά μεγάλο βαθμό από αυτήν.
Παρότι οι περιβαλλοντικές ανησυχίες για τη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων είναι εύλογες καθώς και η στροφή σε «Πράσινα» μέσα παραγωγής ενέργειας βρίσκονται στο επίκεντρο των Ευρωπαϊκών πολιτικών, η αναστολή λειτουργίας της μονάδας αναμένεται να αφήσει ένα σημαντικό κοινωνικό και οικονομικό κενό, το οποίο δεν φαίνεται (;) να μπορεί να καλυφθεί άμεσα.
Ο ΑΗΣ Μελίτης, αποτελεί έναν εκ των βασικών οικονομικών πυλώνων της τοπικής οικονομίας. Μάλιστα, η λειτουργία της μονάδας αυτής, δεν περιορίζεται μονάχα στους εργαζόμενους που απασχολεί. Χιλιάδες οικογένειες εξαρτώνται από αυτήν, είτε μέσω των άμεσων θέσεων εργασίας που προσφέρει, είτε μέσω των έμμεσων οικονομικών δραστηριοτήτων που έχει δημιουργήσει στην περιοχή, όπως π.χ. οι μικρές τοπικές επιχειρήσεις, συνεργάτες αυτής.
Το κλείσιμο, λοιπόν, συνεπάγεται με την καθόλου αργοπορημένη απώλεια θέσεων εργασίας, αλλά και την παράπλευρη οικονομική πίεση σε πολλούς τομείς, από τους μικρούς επαγγελματίες μέχρι τις τοπικές επιχειρήσεις. Σε μια περιοχή όπως η Φλώρινα και ακόμη πιο γενικά στη Δυτική Μακεδονία που ήδη αντιμετωπίζει υψηλά ποσοστά ανεργίας, η παύση αυτή θα οδηγήσει πιθανότατα σε σοβαρότερη κοινωνική και οικονομική υποβάθμιση.
Στην άλλη μεριά, οι πολιτικές για τη μετάβαση σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας είναι μια αναγκαία και επιτακτική επιλογή για αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση. Ωστόσο, η μετάβαση αυτή πρέπει να γίνει με τρόπο που να εξασφαλίζει τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών και να προσφέρει βιώσιμες εναλλακτικές στους ανθρώπους που θίγονται άμεσα από αυτήν την αλλαγή. Εδώ ακριβώς έρχεται η έννοια της Δίκαιης Μετάβασης.
Η Δίκαιη Μετάβαση δεν μπορεί να είναι απλώς μια θεωρητική συζήτηση ή μια υπόσχεση χωρίς αντίκρισμα. Απαιτεί ουσιαστική χρηματοδότηση και επενδύσεις, προκειμένου να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, να υπάρξουν προγράμματα επανακατάρτισης για τους εργαζόμενους και να αναπτυχθούν βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες στην περιοχή. Χωρίς, λοιπόν, την έμπρακτη υποστήριξη της Δίκαιης Μετάβασης, το κλείσιμο του ΑΗΣ Μελίτης κινδυνεύει να εξελιχθεί σε μια βεβιασμένη κίνηση που θα αφήσει πίσω της ερείπια.
Η περιοχή, λοιπόν, χρειάζεται ένα πλάνο για σταδιακή μετάβαση που θα υποστηρίξει την οικονομία και θα προσελκύσει νέες επενδύσεις. Η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να γίνει και δεν πρέπει να γίνεται με τρόπο που θα αφήσει πίσω της εγκαταλελειμμένες περιοχές και κοινωνίες σε οικονομική κατάσταση απόγνωσης. Η λύση πρέπει να στηρίζει την ισορροπία ανάμεσα στην περιβαλλοντική προστασία και την προστασία της κοινωνίας.
Για αυτό, και την ευθύνη για την ομαλή μετάβαση και τη διαχείριση του κλεισίματος του ΑΗΣ δεν μπορεί να βαραίνει αποκλειστικά την τοπική κοινωνία. Απαιτείται κρατική παρέμβαση και ουσιαστική στήριξη.
Εν κατακλείδι, το κλείσιμο της μονάδας αυτής αποτελεί ένα ζήτημα με αρκετά βαθιές προεκτάσεις. Δεν πρόκειται μόνο για μια απόφαση στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης, αλλά για μια απόφαση που επηρεάζει πραγματικές ζωές και ολόκληρες κοινωνίες. Η ανάγκη για πράσινη ενέργεια και περιβαλλοντική βιωσιμότητα είναι αδιαμφισβήτητη, όμως δεν μπορούμε να παραβλέπουμε την ανάγκη των ανθρώπων για σταθερή εργασία και αξιοπρεπή διαβίωση.
Η Δίκαιη Μετάβαση πρέπει να αποτελεί πράξη, όχι μόνο υπόσχεση. Οποιαδήποτε απόφαση για την παύση της λειτουργίας της ΑΗΣ Μελίτης πρέπει – έπρεπε να συνοδεύεται από σαφή, ρεαλιστικά και βιώσιμα εναλλακτικά πλάνα. Η τοπική κοινωνία έχει ανάγκη από νέες ευκαιρίες, από σταθερότητα και από μια προοπτική που δεν θα την αφήσει πίσω από το δέντρο, στη σκιά του παρελθόντος.
– Αναγνώστης, πολίτης της Φλώρινας
