Δρ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΣΥΜΕΩΝ
Η παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα, η αποκαλούμενη COP29, στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν (11 έως 22 Νοεμβρίου 2024) θα έχει και πάλι ως θέμα τον καθορισμό φιλόδοξων στόχων και τη χρηματοδότηση της παγκόσμιας ενεργειακής μετάβασης. Από αυτή τη Δευτέρα, η διάσκεψη για το κλίμα στο Μπακού θα συγκεντρώσει εχθρούς, φίλους, στρατηγικούς αντιπάλους, ανταγωνιστές, δημοκράτες, αυταρχιστές και δημοκρατικούς-εξουσιαστές.
Ωστόσο, ασκήθηκε έντονη κριτική για τον τόπο διεξαγωγής μιας διάσκεψης για το κλίμα και πάλι σε ένα αυταρχικό, πετρελαιοπαραγωγό κράτος. Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, τα ορυκτά καύσιμα αντιπροσωπεύουν περίπου το 90 τοις εκατό των εξαγωγικών εσόδων της χώρας αυτής και περίπου το 60 τοις εκατό των κρατικών εσόδων (το 2022, τα μέλη της Σύμβασης Πλαισίου για την Κλιματική Αλλαγή συναντήθηκαν στο Σαρμ ελ Σέιχ στην Αίγυπτο -COP 27 και ένα χρόνο αργότερα στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων – COP 28).
Και δε φθάνει αυτό, το Αζερμπαϊτζάν διόρισε τον Υπουργό της Οικολογίας και των Φυσικών Πόρων το Mukhtar Babayev, ως πρόεδρο της 29ηςσυνδιάσκεψης των Ηνωμένων εθνών για το κλίμα, ο οποίος εργάστηκε πάνω από είκοσι χρόνια στην πετρελαϊκή εταιρεία State Oil Company of Azerbaijan.
Στη Συμφωνία του Παρισιού το 2015, η παγκόσμια κοινότητα δεσμεύτηκε να περιορίσει την αύξηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε μόλις 1,5 βαθμούς. Σύμφωνα με την υπηρεσία γεωσκόπησης της ΕΕ Copernicus, το τρέχον έτος θα είναι σχεδόν σίγουρα το πρώτο ημερολογιακό έτος, που θα υπερβεί αυτή την τιμή κατά μέσο όρο.
Οι παγκόσμιοι ηγέτες συναντιούνται, λοιπόν, στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν για μια COP29 αφιερωμένη στη χρηματοδότηση του κλίματος. Δεκάδες αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων έχουν προσέλθει σε μια σύνοδο κορυφής για το κλίμα. Αυτή θα είναι η πρώτη διπλωματική συνάντηση αυτού του μεγέθους, μετά τις εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Η διάσκεψη αυτή πραγματοποιείται σε ένα γεωπολιτικό πλαίσιο που κλονίζεται από τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, τους εμπορικούς πολέμους μεταξύ Δύσης και Κίνας και σε ένα πλαίσιο δημοσιονομικής λιτότητας σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες.
Η ετήσια διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (11-22 Νοεμβρίου) πρέπει να ολοκληρωθεί με ένα νέο στόχο για οικονομική βοήθεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, ώστε να μπορέσουν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή. Αυτός ο νέος στόχος θα αντικαταστήσει εκείνον των 100 δισεκατομμυρίων ετησίως που καθορίστηκε το 2009.
Οι αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες (EMDE), εξαιρουμένης της Κίνας, θα χρειαστούν περίπου 2,4 τρισεκατομμύρια δολάρια (2,2 τρισεκατομμύρια ευρώ) ετησίως έως το 2030 για επενδύσεις, που σχετίζονται με το κλίμα και τη φύση.
Δεν είναι φιλανθρωπία, επιμένει η Rachel Cleetus στο Γαλλικό Πρακτορείο. «Οι χώρες πρέπει να υλοποιήσουν αυτές τις επενδύσεις αμέσως, διαφορετικά θα πρέπει να πληρώσουμε έναν βαρύ λογαριασμό στο μέλλον σε κόστος, που συνδέεται με καταστροφές και ρύπανση. Είμαστε σε ένα σταυροδρόμι».
Για τη Rachel Cleetus, της ομάδας Αμερικανών επιστημόνων «Union of Concerned Scientists», οι διαπραγματεύσεις στο Μπακού θα πρέπει να στοχεύουν στη χρηματοδότηση 1.000 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Ποιος όμως θα πληρώσει και πόσο; Οι πλούσιες χώρες, που σήμερα πληρώνουν, θα ήθελαν να διευρύνουν τη βάση των συνεισφερόμενων στην Κίνα ή στις χώρες του Κόλπου. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και τα κράτη του Κόλπου δε χρειάστηκαν μέχρι τώρα να συνεισφέρουν στη χρηματοδότηση για το κλίμα. Αυτό είναι παράλογο και άδικο.
Για να θυμίσουμε στον αναγνώστη, η Συμφωνία του Παρισιού του 2015 στοχεύει να περιορίσει την υπερθέρμανση πολύ κάτω από τους 2°C και να συνεχίσει τις προσπάθειες για τον περιορισμό της στους 1,5°C, σε σύγκριση με το 1850-1900. Με σχεδόν 1,3°C υπερθέρμανσης, ο κόσμος βιώνει ήδη μια σειρά ακραίων γεγονότων για φέτος, που θα είναι πιθανώς τα πιο καυτά που έχουν καταγραφεί: πλημμύρες, καύσωνες, ξηρασίες… Ωστόσο, το Περιβάλλον του ΟΗΕ έχει υπολογίσει ότι η σημερινή τάση θα μας οδηγήσει προς μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας από 2,6°C έως 2,8°C μέχρι το 2100.
Σύμφωνα με ερευνητές, η κλιματική αλλαγή και η ρύπανση του περιβάλλοντος απειλούν ολοένα και περισσότερο την υγεία των ανθρώπων παγκοσμίως εδώ και πολλά χρόνια, αλλά το 2023 έχει επιτευχθεί επίπεδο ρεκόρ από κάθε άποψη. Η θνησιμότητα που σχετίζεται με τη ζέστη μεταξύ των ατόμων άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά 167 τοις εκατό σε σύγκριση με τη δεκαετία του 1990, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση Lancet Countdown για την κλιματική αλλαγή και την υγεία, που δημοσιεύθηκε την περασμένη Τετάρτη.
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που θα συζητηθούν στο COP29, θα είναι το ζήτημα της οικονομικής στήριξης των αναπτυσσόμενων χωρών. Όμως το παγκόσμιο δημόσιο χρέος έχει τριπλασιαστεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις ανεπτυγμένες χώρες, όπου έφτασε σε επίπεδο ρεκόρ του 140% του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Πώς, σε ένα περιορισμένο δημοσιονομικό πλαίσιο, μπορούμε να διαθέσουμε επαρκή παγκόσμια χρηματοδότηση για τη μετάβαση, όταν η Ευρώπη ήδη αγωνίζεται να χρηματοδοτήσει τα 800 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, που είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση των «υπαρξιακών προκλήσεών» της, που αναφέρονται στην έκθεση του Μάριο Ντράγκι.
Μερικές φορές το πιο ακριβό έξοδο είναι αυτό με το οποίο εξοικονομείς. Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι μια τέτοια περίπτωση. Όποιος συνεχίζει να αφήνει τη γη να ζεσταίνεται, θα πρέπει να υπολογίσει το κόστος: από άποψη ζωών, καταστροφών, αλλά και από άποψη αξιών.
Οι αποφάσεις που θα ληφθούν στο Μπακού θα μπορούσαν να επηρεάσουν βαθιά τις κλιματικές τροχιές. Αυτές οι επενδύσεις θα μπορούσαν ταυτόχρονα να προωθήσουν την θετική για το κλίμα ανάπτυξη, να βοηθήσουν τα ενδιαφερόμενα κράτη να διαχειριστούν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, να δημιουργήσουν αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας, να επεκτείνουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα.
Δεν είναι ακόμη βέβαιο πόσες σημαντικές αποφάσεις θα ληφθούν πραγματικά στο συνέδριο. Ο τόπος διεξαγωγής της επόμενης διάσκεψης του ΟΗΕ για το κλίμα έχει ήδη αποφασιστεί. Το COP-30 θα πραγματοποιηθεί στη Βραζιλία το 2025 – και αυτή η χώρα είναι ένας επίσης από τους δέκα μεγαλύτερους παραγωγούς πετρελαίου στον κόσμο.
Τα καλά νέα είναι ότι η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σημειώνει πρόοδο παγκοσμίως. Ωστόσο, το παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα – συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών και των κτιρίων – εξακολουθεί να είναι περίπου στο 80 τοις εκατό ορυκτά καύσιμα. Η παγκόσμια κατανάλωση άνθρακα αυξάνεται σε νέα επίπεδα ρεκόρ κάθε χρόνο. Μια κοινή προσπάθεια ιδιωτικών εταιρειών και κυβερνήσεων υπό την ομπρέλα της Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή θα μπορούσε να προτείνει τον περιορισμό των παγκόσμιων εκπομπών.
