Το πιο συχνό ανθρώπινο πάθος κατωτερότητας είναι ο φθόνος –ζήλεια- κακεντρέχεια-κακία- που κατευθύνεται πάντα προς αυτόν που έχει κάποιο προτέρημα, είναι ανώτερος.
Παρόλο που δεν είναι ευχάριστο να διατυπώνουμε σκέψεις για ανθρώπινα ελαττώματα που μας στεναχωρούν, αναλύουμε τη συμπεριφορά του φθονερού παρακάτω για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι και κατανοητοί από όλους.
Ο φθονερός λυπάται για την επιτυχία και χαίρεται για τη δυστυχία των άλλων, τονίζει ο Ισπανός φιλόσοφος Σπινόζα επιγραμματικά. Δείγμα και μείγμα συγχρόνως κακίας και εγωισμού πλημμυρίζει την ψυχή του χωρίς αιτία. Είναι δέσμιος του πάθους του σε μόνιμη μορφή και νιώθει ηττημένος όταν ευτυχούν οι άλλοι και νικητής όταν δυστυχούν, γιατί στην πρώτη περίπτωση προσβάλλεται ( πλασματικά- υποθετικά) ενώ στη δεύτερη νιώθει ότι προβάλλεται-επιδεικνύεται ο άκρατος εγωισμός του.
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην δέχτηκε φαρμακερά βέλη του φθόνου κάποιου «φίλου» του ή γνωστού του, ιδίως σε κλειστές μικρές κοινωνίες της επαρχίας. Αποκτώντας ή αγοράζοντας ένα μικρό αυτοκίνητο της σειράς-λαϊκό, ένα ποδήλατο, μοτοποδήλατο, ένα σακκάκι-μπουφάν καινούριο, είναι δυνατόν να γίνετε δέκτης-αποδέκτης ζήλειας φθόνου από ανθρώπους που δεν περιμένατε- γνωστούς σας ή και συγγενείς σας.
Στον ίδιο βαθμό ισχύει ο φθόνος και για τα δύο φύλα άνδρα – γυναίκα. Όσοι επιθυμούν να μην είναι προκλητικοί με την επίδειξη οικονομικής ισχύος- δύναμης ιδίως με ακριβά αυτοκίνητα προϋπολογίζουν και αποφεύγουν τυχόν επικριτικά σχόλια και εχθρότητες από την κοινωνική τους προβολή.
Τα χαρακωμένα με αιχμηρά αντικείμενα- καρφιά μοντέρνα ακριβά αυτοκίνητα είναι στόχοι φθονερών ανθρώπων όχι μόνο νεαρών, αλλά και ηλικιωμένων με άρρωστο ψυχισμό. Γνωρίζοντας ότι πολλοί άνθρωποι γύρω μας εύκολα φθονούν-ζηλεύουν μπορούμε να διασκεδάσουμε ή να ανεχόμαστε περισσότερο με τέτοιου είδους κακία χωρίς μάλιστα να δηλητηριαζόμαστε, αφού είναι μέσα στην καθημερινή κοινωνική πραγματικότητα αναπόσπαστο μέρος της.
Ο μεγάλος φιλόσοφος και Δάσκαλος Σωκράτης αποκάλεσε τον φθόνο έλκος της ψυχής που δεν γιατρεύεται, όπως το έλκος του στομάχου με κατάλληλη δίαιτα.
Ο φθόνος ως κακία χωρίς λόγο, μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με τη θέληση μας με αποδυνάμωση του εγωισμού σταδιακά και με την απόκτηση γνώσεων, παιδείας ανθρωπιστικής βαθιάς και μακροχρόνιας. Εάν γνωρίζουμε καλά τον εαυτό μας δύσκολα φυτρώνει το πάθος του φθόνου. Αυτοέλεγχος και αυτοκριτική σε κάθε μας συμπεριφορά για να τιθασεύσουμε-μικραίνουμε στοιχεία τυχόν ζήλειας μας κάποτε.
Το χαρακτήρα μας το διαμορφώνουμε στη νεαρή ηλικία και μένει ο ίδιος για όλη μας τη ζωή με κάποια εξέλιξη και όχι αλλαγή- διαφοροποίηση. Είναι αδιανόητο για έναν άνθρωπο μορφωμένο πραγματικά να διακατέχεται από αισθήματα φθόνου, γιατί εννοείται ότι έχει προηγηθεί νωρίτερα σε βάθος χρόνου ψυχική κάθαρση με την δύναμη των γνώσεων-της μόρφωσης. Ένας άνθρωπος ειλικρινής, φιλαλήθης, συνεπής, υπεύθυνος, με πνευματική καλλιέργεια μέσα του, δικαιοσύνη και ευγένεια ανυπόκριτη, είναι αδύνατο να κατακλύζεται η ψυχή του από κατώτερα πάθη της κακίας.
Οι καλοσυνάτοι άνθρωποι για παράδειγμα ολιγογράμματοι ή εγγράμματοι δεν φθονούν, γιατί χαίρονται και αρκούνται σε αυτά που έχουν. Δεν ενοχλούνται αν οι διπλανοί τους έχουν πολλά περιουσιακά στοιχεία. Με τη λογικότητα που τους διακρίνει απολαμβάνουν όλα με μέτρο μέσα στα πλαίσια των οικονομικών τους δυνατοτήτων, αδιαφορώντας για τους πάμπλουτους ή τους νεόπλουτους γύρω τους.
Η ζηλοφθονία ποτέ δεν κατευθύνεται από πάνω προς τα κάτω, αλλά πάντοτε από την κατωτερότητα προς την ανωτερότητα των άλλων. Φυτρώνει σαν ένα αγκάθι σε μια άγονη και στείρα καρδιά από αγάπη, που δεν εκτιμά ούτε αντέχει την υπεροχή των άλλων. Έχει στενή αντίληψη, που δεν εκτιμά ούτε αντέχει την υπεροχή των άλλων από το θολωμένο και κακόβουλο ψυχικό της κόσμο.
Πέτρος Γούλιος
