«Τριώδιον και νηστεία»
Δημητρίου Ρίζου, εκδ. Ι. Αριστείδου, 2019
Σ. Ηλιάδου-Τάχου, Καθηγήτριας Νέας Ελληνικής Ιστορίας, Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Μια ακόμα συμβολή στην πνευματική ζωή της Φλώρινας είναι το πόνημα του Δημητρίου Ρίζου με τίτλο «Τριώδιον και νηστεία» που εξέδωσε πρόσφατα ο Γιάννης Αριστείδου. Ο συγγραφέας, γνωστός στο κοινό της πόλης από την άλλη αξιόλογη συνεισφορά του, αυτήν της ιστορίας της ονοματοδοσίας των οδών της πόλης Φλώρινας, αλλά και από τα άλλα έργα του, τα οποία νοηματοδοτούν τον θρησκευτικό βίο των ορθόδοξων Χριστιανών της περιφέρειάς μας, καταθέτει μια ακόμα μελέτη, ο στόχος της οποίας εναρμονίζεται με τις δοξασίες της εκκλησίας «περί νηστείας», αλλά και με τα μηνύματα της περιόδου που διανύουμε, αυτής του Τριωδίου.
Εμβριθής μελετητής ο ίδιος των λειτουργικών κανόνων της ορθόδοξης πίστης, επεξηγεί πως το Τριώδιο είναι ένα από τα λειτουργικά βιβλία της ορθόδοξης εκκλησίας το οποίο περιλαμβάνει τους Ύμνους που ψάλλονται στις ακολουθίες, από την Κυριακή τού Τελώνη και Φαρισαίου, η οποία σηματοδοτεί την αρχή της Αποκριάς, ως το Μεγάλο Σάββατο. Πρόκειται για την περίοδο κατά την οποία οι Κανόνες περιέχουν τρεις ωδές και όχι εννέα ως συνήθως, εξ ου και το όνομα Τριώδιο.
Η σύνδεση του Τριωδίου με την νηστεία είναι, όπως αποδεικνύεται από την μελέτη του βιβλίου του Δ. Ρίζου, συνυφασμένη με το σκεπτικό των πατέρων της εκκλησίας, οι οποίοι εισήγαγαν και διαμόρφωσαν το λατρευτικό τυπικό της εκκλησίας και οι οποίοι θεώρησαν πως η είσοδος στην εβδομάδα των Παθών προϋποθέτει την προετοιμασία του πιστού, μέσα από την άσκηση που σχετίζεται με τη νηστεία.
Μέσα σε αυτό το πνευματικό κλίμα κινείται λοιπόν ο συγγραφέας, ο οποίος, υπηρετώντας τους στόχους της ορθόδοξης παράδοσης, προσφέρει στον αναγνώστη του την δυνατότητα να έρχεται σε επαφή με την νεοελληνική απόδοση των κειμένων της χριστιανικής ποίησης, που αναφέρονται στην νηστεία. Πρόκειται για τα κείμενα εκείνων που διαμόρφωσαν τον ασματικό κύκλο του Τριωδίου, όπως οι διάσημοι υμνογράφοι και μελωδοί, ο Ρωμανός ο Μελωδός (στ´ αι.), ο Ιωάννης Δαμασκηνός (ζ´ αι.), ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (Β´ Κυριακή των Νηστειών), ο Όσιος Ιωάννης της Κλίμακας (Δ´ Κυριακή των Νηστειών), κ.α. Όπως ο ίδιος αναφέρει είχε την πρόθεση να παραθέσει και το ίδιο το κείμενο των Κανόνων, για να έρθει ο πιστός σε επαφή με την γλώσσα και τον λόγο της εκκλησίας και να βιώσει την κατάνυξη, αυτό όμως προϋπέθετε έναν μεγαλύτερο όγκο σελίδων και ανέβαζε το κόστος της έκδοσης. Δυστυχώς για μας τους αναγνώστες του, που θα μπορούσαμε-όσοι μπορούσαμε- να χαρούμε τον λόγο εκείνης της περιόδου. Και μιλώντας ως Καθηγήτρια εκφράζω ακριβώς έντονο προβληματισμό για το πιστοποιημένο από μένα γεγονός ότι, οι γενιές που βγήκαν από μια περίοδο και μετά από τα σχολεία μας, δεν έχουν καμιά επαφή, όχι μόνο με την γλώσσα του Ευαγγελίου, αλλά ακόμα και με την γλώσσα των εφημερίδων προηγούμενης, αλλά κοντινής προς εμάς εποχής.
Και έρχομαι τώρα, από τις αδιαμφισβήτητες ιστορικο-λογοτεχνικές αρετές του βιβλίου, στη συνεισφορά του στην πνευματική ζωή του πιστού. Σύμφωνα με τον Δ. Ρίζο η νηστεία είναι άσκηση του σώματος, αλλά και της ψυχής, αφού προϋποθέτει μια ηθική δύναμη αποχής από τα πάθη, από τις σωματικές απολαύσεις, αλλά και από το ασύδοτο κυνήγι τους. Η νηστεία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο επίτευξης των στόχων της ηθικοποίησης του ανθρώπου, μέσο ανάδυσης των αρετών της αυτοσυγκράτησης, της επιμονής, της υπομονής, της συνειδητής στέρησης, της προσαρμογής σε κανόνες, και πάνω από όλα μέσο για την επίτευξη των σημαντικότερων σκοπών του ανθρώπου που συνυφαίνονται με τον στόχο του, που δεν είναι άλλος από την πορεία «προς το κατ εικόνα και καθ ομοίωσιν».
Το μόνο που πραγματικά με λυπεί είναι η πικρία που νιώθει ο επαρκής αναγνώστης, όταν αντιλαμβάνεται, πως ένα τόσο σημαντικό πόνημα έμεινε στην μετάφραση των κειμένων, επειδή, αν και βιώνουμε μια εποχή ευμάρειας και πετάμε συχνά χρήματα χωρίς λόγο για κακής ποιότητας ψυχαγωγία, δεν εξασφαλίστηκαν οι πόροι για μια τόσο ψυχωφελή έκδοση.
Και εις άλλα με υγεία σεβαστέ συνάδελφε και φίλε Καθηγητά.
