Στις αρχές του 2020 ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με μια νέα απειλή. Ο Covid 19 ταχύτατα εξαπλώνεται σε όλον τον πλανήτη, αναγκάζοντας τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να κηρύξει στις 30 Ιανουαρίου διεθνή συναγερμό. Σε μικρό χρονικό διάστημα οι περιορισμοί πολλαπλασιάζονται, τα σχολεία κλείνουν, οι δρόμοι αδειάζουν, τα πρόσωπα καλύπτονται με μάσκες. Η πανδημία αυτή ανέτρεψε εκ βάθρων την καθημερινότητά μας, τις συνήθειες μας. Στις 2 Απριλίου περισσότερα από 3,9 δισεκατομμύρια άτομα, δηλαδή το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού μπαίνει σε Lockdowm.
Ο πλήρης έλεγχος της πανδημίας θα απαιτήσει ακόμη αρκετό χρόνο. Και η πανδημία επίσης επηρεάζει τη δική μας αίσθηση του χρόνου πολύ σημαντικά. Μια έρευνα της Ruth Ogden στο Liverpool δείχνει ότι περίπου το 80% των οικογενειών την πανδημία την αντιλαμβάνονται ως διαταραχή της συνήθους οργάνωσης του χρόνου. Είμαστε υποχρεωμένοι με τους αγαπητούς του σπιτιού και με πολλούς άλλους ανθρώπους έξω να εναρμονιστούμε και να συγχρονιστούμε εκ νέου. Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι οι δικές μας ρουτίνες και η οικογενειακή κουλτούρα του χρόνου επίσης αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της ταυτότητάς μας, που απροθύμως το εγκαταλείπουμε.
Η βαρύτητα δε βρίσκεται μόνο στη διαταραχή της συνήθους οργάνωσης του χρόνου και στη μεγάλη κρίση της οικονομίας και της υγείας, αλλά επίσης και στο απομονωμένο άτομο, που έχασε την ελπίδα και την αισιοδοξία για ένα καλύτερο αύριο. Η υπομονή πολλών ανθρώπων εξαντλείται. Οι άνθρωποι χρειάζονται ελπίδα. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι καλός πολίτης είναι ο πολίτης με φαντασία και προσφορά διαφοροποίησης.
Η επιδημιολογική κρίση προκάλεσε μεγάλου μεγέθους οικονομική και κοινωνική κρίση, που εμποδίζει τις προοπτικές για το μέλλον και καταστρέφει την εμπιστοσύνη, η οποία στη συνέχεια παραλύει την επιθυμία και τον ενθουσιασμό για επιχειρηματικότητα του ανθρώπου και κυρίως των νέων ανθρώπων.
Ο ιός είναι παντού, αόρατος με γυμνό μάτι. Ο covid – 19 άφησε κατά τη διάρκεια του 2020 παντού τα ίχνη του κατά το πέρασμά του. Πλησιάζουν τα 2.000.000 τα θύματά του στον κόσμο. Οικογένειες βυθισμένες στο πένθος, ετοιμοθάνατα σώματα, των οποίων η ανάρρωσή τους είναι μακριά και αβέβαιη. Πρόσωπα μοναχικά και απαρηγόρητα. Οι καταστροφές πάνω στην απασχόληση και την οικονομία είναι ανυπολόγιστες, οι γεωπολιτικές ανατροπές είναι ακόμα άγνωστες (η Κίνα εμφανίζεται ο μεγάλος κερδισμένος από την πανδημία), τα παιδιά, στερημένα του φυσικού τους χώρου ανάπτυξης και κοινωνικοποίησης – το σχολείο, αναπτύσσονται με τραυματικές εμπειρίες, μια αργή σε κίνηση κοινωνική ζωή, κλειστά σύνορα και σκοτεινές προοπτικές.
Και από τις εικόνες που καταφθάνουν από παντού στον κόσμο διαπιστώνει κανείς παντού μια παρουσία ή απουσία μιας συγκεκριμένης μορφής αυτής της επιδημίας, στην οποία δεν έχουμε ακόμη προσαρμοστεί.
Τα πρόσωπα καλυμμένα εκατομμυρίων ανθρώπων, πλήθη αυστηρά διαχωρισμένα, δρόμοι, γήπεδα, εμπορικά κέντρα, πολιτιστικοί χώροι, χώροι λατρείας άδειοι από κόσμο. Κάθε γεγονός, κάθε εικόνα προκαλεί μέσα μας ένα τραύμα.
Κατά τη διάρκεια του 2020 τα σχολεία έκλεισαν, οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές μαθαίνουν να διδάσκουν μαθήματα από απόσταση. Με την πρόκληση του εκπαιδευτικού – δασκάλου ήρθαν αντιμέτωποι εκατομμύρια γονείς στον κόσμο. Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί με έμφαση ότι, ούτε οι μαθητευόμενοι έχουν τις δεξιότητες να εργάζονται ανεξάρτητοι από το σπίτι, ούτε το εκπαιδευτικό προσωπικό κατέχει τις προϋποθέσεις να αξιοποιεί τα ψηφιακά όργανα πολυσήμαντα παιδαγωγικά. Επιπλέον, το να εξαναγκάζει κανείς τους γονείς στο ρόλο του αντικαταστάτη του εκπαιδευτικού προσωπικού, δεν είναι μόνο άνευ εννοίας και παράλογο, αλλά και ανεύθυνο. Το σχολείο έχασε σταδιακά την ικανότητα ζωής, ως τόπος ζωής και εκπαίδευσης. Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι η Homeschooling δεν μπορεί να αντικαταστήσει την παρουσία των μαθητών στο σχολείο, ακόμη και σε χώρες που είναι πιο μπροστά στην ψηφιακή τεχνολογία από τη χώρα μας. Υπάρχει και κάτι θετικό, ότι δηλαδή ο covid – 19 επιτάχυνε την ψηφιοποίηση των πρακτικών στην εκπαίδευση, στην εργασία και στον ελεύθερο χρόνο
Με την ευκαιρία της επαναλειτουργίας των σχολείων θα πρέπει να αναφερθούν δύο τελευταίες επιστημονικές έρευνες, ότι δηλαδή α. ο κίνδυνος τα παιδιά να προσβληθούν από τον covid – 19 είναι συγκριτικά μικρός, ωστόσο, δεν είναι σαφές σε πιο βαθμό μεταδίδουν τον covid – 19 και β. οι έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στα σχολεία έχουν βρει ότι σπάνιες είναι οι μολύνσεις εκεί, σπάνιες επίσης είναι και μεταδόσεις μέσα στο σχολείο. Τα παιδιά και το σχολείο δεν είναι υποκινητές της επιδημίας, σύμφωνα με το Europäische Zentrum für infektionskontrolle – ECDC (der Spiegel 10/1/2021).
Είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα (αντισηπτικά, μάσκες, εξαερισμός των αιθουσών, υλικά καθαρισμού και αποστείρωσης) για τη διασφάλιση της υγείας τόσο των μαθητών, όσο και των εκπαιδευτικών και του προσωπικού των εργαζομένων.
Κανένας τομέας, καμιά δραστηριότητα δεν εξαιρέθηκε. Τη στιγμή που οι ποδοσφαιρικοί αγώνες άρχισαν να επαναλαμβάνονται, ο κόσμος των σπορ δοκιμάζει αγώνες κεκλεισμένων των θυρών, τα στάδια απελπισμένα άδεια και ήσυχα. Για τους τηλεθεατές, τα κανάλια των τηλεοράσεων, την UEFA, η δημιουργία ενός τεχνητού περιβάλλοντος κατά την αναμετάδοση ορισμένων αγώνων θεωρήθηκε απαραίτητη – προηχογραφημένα soundtrack των φωνών και των κραυγών των υποστηρικτών έκαναν την εμφάνιση. Ωστόσο, όλες οι ομάδες αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα ελλείψει εισπράξεων από τους οπαδούς και θεατές. Αν συνεχιστεί η κατάσταση αυτή πολλές ομάδες και σύλλογοι θα αναγκαστούν να κηρύξουν πτώχευση.
Δεν πρέπει να λησμονεί κανείς μία άλλη σκοτεινή πλευρά του Lockdowm, ότι δηλαδή κατά τη διάρκεια των εβδομάδων των περιορισμών, η ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό, εκατομμύρια γυναίκες και παιδιά ήταν υποχρεωμένα να παραμένουν περιορισμένα μαζί με τους επιτιθέμενους. Ακόμη και αν το δεύτερο Lockdowm ήταν λιγότερο αυστηρό από το πρώτο, στη Γαλλία παραδόξως είχαν αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας κατά το δεύτερο Lockdowm, δήλωσε η Υπουργός Ιθαγένειας Marlène Schiappa (Le Monde 9/1/2021). Η αύξηση αυτή έφθασε στο 40% την άνοιξη κατά τη διάρκεια του πρώτου Lockdowm, ενώ κατά το δεύτερο Lockdowm του φθινοπώρου η αύξηση έφθασε στο 60%. Η οικονομική και κοινωνική κρίση αντικατοπτρίζεται και σε ένα επίπεδο εντάσεων μέσα στις οικογένειες εξαιρετικά υψηλό κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου με λιγότερες δικλείδες εκτόνωσης για τους ανθρώπους που παρέμειναν στα σπίτια τους. Για να μη μιλήσουμε για την αύξηση της χρήσης ναρκωτικών και αντικαταθλιπτικών ουσιών.
Το Μάρτιο και Απρίλιο βιώσαμε μια έκτακτη κατάσταση, τώρα τη συνειδητοποιούμε αυτήν. Πέραν τούτου, πολλοί άνθρωποι κατανόησαν ότι αυτή η πανδημία θα μας συνοδεύει για πολύ καιρό. Ένα τέλος του βάρους αυτού δεν είναι πλήρως ορατό. Ακόμη και αν η πανδημία τελειώσει με την πλήρη αντιμετώπισή της από τον άνθρωπο, οι μεγάλοι κίνδυνοι από την καταστροφή του περιβάλλοντος και την απορρύθμιση του κλιματικού συστήματος, προκαλούν μια ύψιστη ανησυχία, για την οποία θα πρέπει να στοχαστούμε ότι ήδη έχουμε ξεπεράσει προ πολλού το σημείο της μη επιστροφής.
Το έτος που πέρασε θα παραμείνει αναμφίβολα ως το έτος της διστοπίας, στο οποίο η καθημερινότητα τονίζεται μέρα με τη μέρα, έτσι ώστε να μας φαίνεται, ωσάν όλα να εξέρχονται από ένα σύγχρονο μυθιστόρημα της πρόβλεψης. Ωσάν ο μετασχηματισμός της καθημερινής εμπειρίας των πλέον τετριμμένων – περπάτημα μέσα σε δρόμους σε περιβάλλον με ανθρώπους που φορούν μάσκες, το χαιρέτισμα με τον αγκώνα, το να μην μπαίνει στις μεγάλες πόλεις σε εμπορικά κέντρα παρά μόνο όταν το επιτρέπουν οι φύλακες – όλα αυτά αποδεικνύουν ότι η πραγματικότητα έχει λαβωθεί. Και δε φθάνουν όλα αυτά, αλλά απαιτούνται και δύο μέτρα απόσταση, χαμένο χαμόγελο πίσω από τις μάσκες, που σχεδόν έχει εκμηδενίσει την κοινωνική αλληλεπίδραση, καταληστεύει το όραμα του κάθε ανθρώπου για το μέλλον. Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί με έμφαση ότι τα μέτρα αυτά αποτέλεσαν τους βασικούς αμυντικούς μηχανισμούς μιας κοινωνίας άοπλη, χωρίς φάρμακα και εμβόλια. Αν η πολιτεία δε λάμβανε τα μέτρα αυτά δεκάδες χιλιάδες συνάνθρωποι θα ήταν τα θύματα του ιού. Κατά συνέπια τα μέτρα σώζουν ζωές και δίνουν προοπτικές στη χώρα.
Η εξέλιξη της οικονομίας της χώρας μας θα εξαρτηθεί περαιτέρω από την επιδημιολογική διαδικασία και την πραγματική διάρκεια του Lockdowm. Αν το Lockdowm περατωθεί σύντομα η ανάκαμψη της οικονομίας θα είναι σαφώς μεγάλη κατά το 2021. Αν οι μαζικοί περιορισμοί κρατήσουν μεγαλύτερο διάστημα, τότε υπάρχει ο κίνδυνος πτωχευτικών κυμάτων, απώλειες εργατικών χεριών κ.τ.λ. Για αυτό είναι τόσο σημαντικό να περιορίσουμε τώρα τους αριθμούς των κρουσμάτων και να τους μειώνουμε σταθερά. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι όπου οι κοινωνίες είναι διχασμένες , εκεί πεθαίνουν περισσότεροι άνθρωποι από τον covid – 19.
Τέλος θα πρέπει να τονίσουμε ότι το 2020 ήταν ένα μοναδικό έτος, εντελώς διαφορετικό των άλλων ετών, με συνέπειες και με όρους περιορισμών, αποκλεισμών και θανάτων και ευχόμαστε να μην επαναληφθεί ποτέ.
Δρ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΣΥΜΕΩΝ
