Το χιόνι της Φλώρινας
Όταν χιονίζει στα μέρη μας το χιόνι είναι αρκετό για να κλείσει τους δρόμους και τους ανθρώπους στα σπίτια τους. Τα τελευταία χρόνια όμως τα εκχιονιστικά μηχανήματα, οι γνωστές «αλατιέρες», δουλεύουν νύχτα και μέρα και οι δρόμοι είναι ανοιχτοί, κάνοντας την ζωή των κατοίκων της περιοχής μας πιο άνετη.
Δεν ήταν έτσι παλιά. Η περιοχή μας ήταν αποκλεισμένη για μεγάλα χρονικά διαστήματα τον χειμώνα. Μια πληροφορία από τα απομνημονεύματα του οπλαρχηγού Ιωάννη Καραβίτη, το 1905 περίπου, αναφέρει ότι ούτε ο τουρκικός στρατός δεν μετακινιόταν τον χειμώνα. Το ένοπλο σώμα του Καραβίτη ήταν στο χωριό Ανταρτικό και ο τουρκικός στρατός στο φυλάκιο της Βίγλας. Οι αντάρτες προσπάθησαν να βρουν κρυψώνες, αντίθετα οι κάτοικοι του Ανταρτικού καθάρισαν την πλατεία από το χιόνι και έκαναν ένα χειμερινό πανηγύρι με χορούς και τραγούδια, για να τιμήσουν τους Μακεδονομάχους. Με το κλείσιμο των δρόμων ζούσαν την ελευθερία τους.
Το χιόνι στην ορεινή διάβαση του Πισοδερίου είναι πολύ. Παλιά το ύψος του χιονιού ξεπερνούσε τα δυο μέτρα. Ο δρόμος έκλεινε μέχρι την άνοιξη, από το ύψος του χωριού Άλωνα, την Βίγλα, το Πισοδέρι και μέχρι το Ανταρτικό. Ο δρόμος όμως αυτός ήταν ένας κεντρικός δρόμο, που οδηγούσε προς την Κορυτσά, τα Κορέστεια, την Καστοριά και την Πρέσπα. Από την δεκαετία του 1920 και μετά, η Νομαρχία Φλωρίνης, μίσθωνε εργολάβους, ώστε να κρατούν τον δρόμο ανοιχτό. Πισοδερίτες όπως ο Γουμπέρης, ο Κίτσας και άλλοι αναλάμβαναν τον εκχιονισμό του δρόμου. Μοίραζαν τον δρόμο σε τρία τμήματα. Το πρώτο τμήμα, από το δωδέκατο χιλιόμετρο και μέχρι την Βίγλα το καθάριζαν οι γυναίκες των Αλώνων. Το τμήμα από τη Βίγλα μέχρι το ύψος της Αγίας Τριάδας, οι Πισοδερίτες. Και από εκεί και πέρα οι κάτοικοι του Ανταρτικού. Η Νομαρχία φρόντιζε να τους εφοδιάζει με ξύλινα φαρδιά φτυάρια, που τα άλειφαν με χοιρινό λίπος, για να γλιστρά το χιόνι. Με λίπος άλειφαν και τα χέρια τους και το πρόσωπό τους, και άρχιζαν την επίπονη αυτή δουλεία της απομάκρυνσης του χιονιού από τον δρόμο. Όλοι οι εργάτες και οι εργάτριες πληρώνονταν κανονικά, και μάλιστα είχαν φροντίσει να έχουν σε ένα καζάνι ζεστό τσάι του βουνού, ρόφημα για όλους. Ο δρόμος της Βίγλας, με αυτόν τον τρόπο έμενε ανοιχτός όλον τον χειμώνα, τότε που δεν υπήρχαν μηχανήματα.
Στην πόλη της Φλώρινας, το χιόνι σκέπαζε τους δρόμους και τις σκεπές, και οι πάγοι κρέμονταν σαν σπαθιά από τα κεραμίδια των σπιτιών. Κανείς δεν κυκλοφορούσε στους δρόμους. Η κίνηση γινόταν από τις αυλές των σπιτιών. Τότε όλα τα σπίτια είχαν αυλές και πορτούλες στους μαντρότοιχους, που επικοινωνούσαν με τα γειτονικά σπίτια. Όλοι άφηναν τις πορτούλες ανοιχτές και ένα μονοπάτι που οδηγούσε σε αυτές. Οι γειτόνισσες άνετα μπορούσαν να επισκεφτούν το γειτονικό σπίτι χωρίς να βγουν στον δρόμο. Βέβαια καθάριζαν και την κεντρική είσοδο του σπιτιού και άφηναν μια σκούπα για να σκουπίζουν το χιόνι από τα μπατζάκια και τις κάλτσες, αυτοί που έβγαιναν στο χιονισμένο δρόμο.
Και αν το χιόνι έκλεινε στα σπίτια τους μεγάλους, για τα παιδιά ήταν χαρά Θεού. Ο χιονοπόλεμος ήταν το αγαπημένο τους παιχνίδι. Αλλά και οι βουτιές στο πολύ χιόνι ήταν κάτι που τους άρεζε και το ευχαριστιόνταν. Σκι από παλιά βαρέλια και σάινες (έλκηθρα) σε κάθε κατηφοριά. Χαρά για τα παιδιά μέχρι που νύχτωνε.
Μεταπολεμικά, μια επινόηση του Δήμου Φλώρινας άνοιγε κάπως τους χιονισμένους δρόμους. Δυο δοκάρια και μια σανίδα σε σχήμα κεφαλαίου άλφα, που το έσερνε ένα άλογο. Πατούσε στα δοκάρια ο σκουπιδιάρης, για να έχει βάρος, και περνούσε από όλους τους δρόμους, για να μειώσει το ύψος του χιονιού. Αυτό ήταν το πρώτο εκχιονιστικό, που υπήρχε μέχρι το 1960 περίπου. Μετά, ο Δήμος Φλώρινας, επί Δημάρχου Γεωργίου Θεοδοσίου, προμηθεύτηκε ένα μηχάνημα, για χωματουργικές εργασίες, αλλά το χρησιμοποιούσε και για τoν εκχιονισμό. Τα τελευταία χρόνια, επί Δημάρχου Ιωάννη Βοσκόπουλου, ο Δήμος Φλώρινας προμηθεύτηκε οκτώ αλατιέρες, αρκετές για τον αποχιονισμό της πόλης και των χωριών.
Στην δεκαετία του 1960, η Νομαρχία Φλώρινας προμηθεύτηκε εκχιονιστικά μηχανήματα, ώστε οι δρόμοι του νομού να είναι ανοιχτοί. Το 1978, λειτούργησε και η 3η ΔΕΚΕ, που με τα μηχανήματά της κρατούσε ανοιχτό όλο το οδικό δίκτυο του Νομού Φλώρινας. Δύσκολα καθάριζαν τον δρόμο από τα ανεμοσούρια οι οδηγοί μηχανημάτων στην διάβαση του Κλειδίου. Εκεί τα μηχανήματα δούλευαν ημέρα και νύχτα, για να είναι ανοιχτός ο δρόμος προς το Αμύνταιο και την Θεσσαλονίκη.
Και η Νομαρχία Φλώρινας και ο Δήμος Φλώρινας οργανώθηκαν, ώστε να αντιμετωπίζουν τις χιονοπτώσεις , με αποτέλεσμα οι δρόμοι της πόλης και όλου του οδικού δικτύου του νομού να είναι βατοί. Η Φλώρινα δεν αποκλείεται από το χιόνι όπως παλιά. Τότε μόνο το τρένο λειτουργούσε προς την Θεσσαλονίκη. Καύχημα των Φλωρινιωτών ήταν το τρένο προπολεμικά και η οτομοτρίς μεταπολεμικά, καθώς η σιδηροδρομική γραμμή προς την Θεσσαλονίκη δεν έκλεινε ποτέ εξαιτίας του χιονιού.
Μηχανήματα αποχιονισμού υπάρχουν, καθώς και κεντρική θέρμανση στα δημόσια κτήρια. Παρόλα αυτά όμως, τα τελευταία χρόνια, τα σχολεία κλείνουν συχνά λόγω ψύχους και χιονοπτώσεων. Η διακοπή των μαθημάτων λόγω χιονιού άρχισε στα χρόνια της Δικτατορίας και συνεχίστηκε στην Μεταπολίτευση. Απορεί κανείς γιατί οι Δήμαρχοι κλείνουν τα σχολεία, όταν κάνει πολύ κρύο ή όταν χιονίζει, αφού υπάρχουν τα μέσα και του εκχιονισμού και της θέρμανσης. Η Φλώρινα έχει κάθε χειμώνα αρκετό χιόνι. Οι χιονοπτώσεις και το κρύο δεν είναι ασυνήθιστα καιρικά φαινόμενα.
Θυμάμαι τα χρόνια που πηγαίναμε στο δημοτικό σχολείο. Τότε που δεν έκλειναν τα σχολεία, παρόλο που το κρύο ήταν τσουχτερό και το χιόνι στους δρόμους περισσότερο από μισό μέτρο. Τότε που όλα τα παιδιά το πρωί σκορπούσαν στους χιονισμένους δρόμους και πήγαιναν στα σχολεία τους. Θυμάμαι στο δεύτερο δημοτικό σχολείο, ο κύριος Μήτσος, ο επιστάτης, δεν άφηνε κανένα παιδί να μπει στο σχολείο, αν δεν σκούπιζε με την σκούπα το χιόνι στα ρούχα του και στις μπότες του. Έξω όλα χιονισμένα, και εμείς μέσα, κάναμε το μάθημά μας με το «μπουμπούνισμα» της σόμπας, που ζέσταινε καλά όλη την αίθουσα.
Και αφού γράφουμε για τους Φλωρινιώτικους χειμώνες, ας γίνει αναφορά και στον Δεκέμβριο του 1983, τότε που ασταμάτητα χιόνιζε νύχτα και μέρα, έναν ολόκληρο μήνα. Το ύψος του χιονιού είχε πλησιάσει τα δυο μέτρα στην πόλη. Οι σκεπές των σπιτιών δεν άντεχαν και τις καθάριζαν για να μη καταρρεύσουν. Μηχανήματα αλατιέρες δεν υπήρχαν. Όλοι κυκλοφορούσαν πάνω σε δρομάκια που ήταν ενάμισι μέτρο πάνω από το έδαφος. Ένας νοτιάς φύσηξε και έλιωσε το χιόνι. Αν χιόνιζε άλλον έναν μήνα, με την ίδια ένταση, την πόλη θα την είχε σκεπάσει. Όσοι το έζησαν θα θυμούνται για πάντα το χιόνι του Δεκεμβρίου του 1983.
Ο χειμώνας στη Φλώρινα είναι μεγάλος και το κρύο τσουχτερό. Οι χιονοπτώσεις δημιουργούν ωραίες εικόνες, αλλά και πολλά προβλήματα. Ο χειμώνας είναι αναπόφευκτος. Αυτό που όμως είναι εφικτό είναι η μείωση των τιμών των καυσίμων θέρμανσης, που όμως καμία Κυβέρνηση δεν ενδιαφέρθηκε για την θέρμανση των Φλωρινιωτών.
Δημήτρης Μεκάσης
φώτο: Ο Νομάρχης Κωνσταντίνος Μπράβος έφερε το πρώτο εκχιονιστικό μηχανοκίνητο όχημα (φουρφούρι). Οδηγός ο Βασίλειος Ταλίδης, Βίγλα Πισοδερίου 1970.
