Aπό τον Παπαλαζάρου Ιωάννη
Εκπαιδευτικό – Συγγραφέα
Διακόσια έτη συμπληρώνουμε ως Έθνος ελεύθερον του χρόνου τέτοιον καιρό. Διακόσια χρόνια αφότου ένα τμήμα της χώρας μας, Πελοπόννησος, Στερεά και Κυκλάδες, πρωτογεύθηκαν το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας, ύστερα από τέσσερεις αιώνες δουλείας υπό τον οθωμανικό ζυγό.
Οδεύοντες προς το 2021, προετοιμαζόμαστε να αποδώσουμε τις οφειλόμενες τιμές στα επαναστατικά γεγονότα του 1821, που οδήγησαν στην απελευθέρωσή μας και στην ανακήρυξη του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
Ήδη από τον Ιούλιο του 2019 ο Πρωθυπουργός κ. Κυρ.Μητσοτάκης ανέθεσε στη κ.Γιάννα Αγγελοπούλου – Δασκαλάκη, Νομικό, Πολιτικό, Πρέσβη εκ Προσωπικοτήτων, Πρόεδρο της Επιτροπής Διεκδίκησης και στη συνέχεια Πρόεδρο της Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, την προεδρία της Επιτροπής «Ελλάδα 2021».
Δε θα σχολιάσουμε την απόφαση του Πρωθυπουργού, οφείλουμε όμως να αναγνωρίσουμε, ότι η κ. Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη είναι πρόσωπο διεθνούς κύρους και ακτινοβολίας, με αποδεδειγμένη την προσωπική της συμβολή τόσο στην ανάληψη όσο και στην επιτυχημένη οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και η επιλογή της αποτελεί ασφαλή όρο και δικλίδα για τη σοβαρότητα και υπευθυνότητα στην υπόθεση ανάδειξης και προβολής της πανηγυρικής εθνικής επετείου.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» δεν πρέπει να είναι απλά και μόνο ένα πρόσωπο συμβολικό, αλλά κυρίως να διαθέτει και να αναπτύσσει ιδέες και πρωτοβουλίες, ώστε οι επετειακές εκδηλώσεις να μην περιοριστούν τοπικά και χρονικά και να μην μεταβληθούν από εφαλτήριο εθνικής αυτογνωσίας, ομοψυχίας και προβληματισμών, σε προσκήνιο και ευκαιρία ανούσιων πανηγυρισμών και σκοπιμοτήτων.
Ας δούμε όμως τα ιστορικά γεγονότα του 1821, πού και πώς διαδραματίσθηκαν και εξελίχθηκαν και ποια είναι η θέση και η σχέση της Μακεδονίας και ιδιαιτέρως των περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας, της Φλώρινας, της Εορδαίας, της Πελαγονίας με αυτά, ώστε να τα γνωρίσουν τα παιδιά μας επαρκώς, αλλά κυρίως για να μη μείνουμε «εκτός νυμφώνος», ως απλοί θεατές και ακροατές των επετειακών εκδηλώσεων.
Τα επαναστατικά γεγονότα του 1821 έχουν ως εναρκτήριο γεγονός και αφετηρία το κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη στις Παραδουνάβιες Χώρες με τη γνωστή δραματική του κατάληξη. Συνεργάτες και επικεφαλής των δυνάμεων του Υψηλάντη ήσαν επιφανείς Μακεδόνες, ο Γεώργιος Λασσάνης, ο Γιωργάκης Ολύμπιος και ο Ιωάννης Φαρμάκης, με ηρωικό τέλος οι δύο τελευταίοι. Ακολούθησαν διαδοχικές αγωνιστικές κινητοποιήσεις στη Μάνη, στην Καλαμάτα, στην Αγία Λαύρα, που άπλωσαν τον επαναστατικό ιστό στο Μοριά, στη Ρούμελη, σ’όλάκερη την Ελλάδα.
Αξίζει εδώ να τονισθεί, πως ό,τι κερδιζόταν με ποτάμια αίματος στα επαναστατικά γεγονότα του ‘21, κινδύνεψε άπειρες φορές να χαθεί από τις μεγάλες στρατιές του Δράμαλη, του Κιουταχή, του Ομέρ Βρυώνη ή του Ιμπραήμ, αλλά κυρίως από τη φοβερή πληγή της αδελφοκτόνου διχόνοιας που κατέληγε σε εμφύλιους σπαραγμούς και συμφορές.
Οι Μακεδόνες ούτε αδρανείς ούτε αμέτοχοι υπήρξαν στην Εθνεγερσία του 1821. Από τον 17ο αιώνα εκδηλώθηκαν προεπαναστατικά κινήματα στη Δυτική Μακεδονία και στον Όλυμπο, που καταπνίγηκαν στο αίμα από τα αντίποινα των Τούρκων.
Στη Δυτική Μακεδονία ανέπτυξαν σημαντική πολεμική και επαναστατική δράση ονομαστά αρματολίκια, όπως της Ρέσνας, της Αχρίδας, του Εξί-Σου (Ξινό Νερό), του Βερμίου και των Βοδενών (Έδεσσας). Ήταν περιοχές με περάσματα ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας (δερβένια), όπως της Βίγλας, του Κλειδίου, της Κέλλης, του Οστρόβου.
Το 1821, σχεδόν ταυτόχρονα με τη Νότια Ελλάδα, εξερράγησαν επαναστατικά κινήματα και στη Μακεδονία, στη Χαλκιδική με τον Εμμανουήλ Παπά και στη Νάουσα με τους Καρατάσο και Αγγελή Γάτσο, καθόλου τυχαία ή περιστασιακά, αλλά γιατί έτσι είχαν προβλεφθεί και προγραμματισθεί από την Φιλική Εταιρεία.
Ένας από τους δυναμικότερους πρωτοκλέφτες και αρματολούς της Κεντρικής Μακεδονίας ήταν ο Αγγελής Γάτσος (1760-1839). Γεννήθηκε στους Σαρακηνούς της Καρατζόβας (Αλμωπίας) κι από τα νεανικά του χρόνια άρχισε την πολεμική του δράση στο Βέρμιο κοντά στον Καρατάσο και πολύ σύντομα αναδείχθηκε σε πολέμαρχο και καπετάνιο στο αρματολίκι των Βοδενών. Είχε συγκροτήσει πολυάριθμη ομάδα 250 περίπου εθελοντών πολεμιστών, που κατάγονταν από χωριά της Αλμωπίας, τους Σαρακηνούς, το Μπάχοβο (Προμάχους), το Πόζαρ (Λουτράκι), την Πρεμπόδιστα (Σωσάνδρα), το Θεοδωράκι, από την Έδεσσα, και τα χωριά της Τέχοβο (Καρυδιά), Βλάδοβο (Άγρα), Όσλιανη (Αγία Φωτεινή), Μεσημέρι, Όστροβο (Άρνισσα), Γραμματικό, Βουλκογιάνοβο (Λύκους) και από χωριά του Βερμίου κυρίως το Περισόρι.
Πρωτοστάτησε στα γεγονότα της επαναστατημένης Νάουσας (1822), όπου έχασε όλη του την οικογένεια. Η γυναίκα του και τέσσερεις κόρες του πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής, ενώ ο μικρός γιος του κρατήθηκε για πολλά χρόνια όμηρος σε τουρκικό στρατόπεδο στα Σέρβια. Στη Νάουσα έχασε και πολλούς άνδρες του, μεταξύ αυτών και 25 Τεχοβίτες (από το χωριό Καρυδιά) που σκοτώθηκαν πολεμώντας σώμα με σώμα με τους Τούρκους του Εμπού-Λουμπούτ Πασά μέσα στο Ναό του Αγίου Δημητρίου.
Μετά το δραματικό ολοκαύτωμα της ηρωικής Νάουσας, ο Αγγελής Γάτσος με τους άνδρες του κατέφυγαν στη Νότια Ελλάδα, όπου έλαβαν μέρος σε όλες σχεδόν τις πολεμικές συγκρούσεις, στο Μεσολόγγι, στο Σούλι, στο Πέτα, όπου έχασε τον αδελφό του Πέτρο, στα Δερβενάκια, στο Ναύπλιο, στην Ύδρα, στο Τρίκερι, στην Εύβοια, στη Μεσσηνία στην απόκρουση του Ιμπραήμ και παντού διακρίθηκαν για τον πατριωτισμό και τον ηρωισμό τους.
Μετά την ανεξαρτητοποίηση του μικρού ελληνικού κράτους, οι Μακεδόνες που αγωνίσθηκαν για την απελευθέρωσή του, εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειές τους σε διάφορους τόπους στη Στερεά Ελλάδα, στις Σποράδες, στη Χαλκίδα, στη Ναύπακτο και οι περισσότεροι, περί του 1.500, μεταξύ αυτών και ο Αγγελής Γάτσος με τους άνδρες του, στην Αταλάντη της Φθιώτιδας σε μια συνοικία που έχτισαν οι ίδιοι και την ονόμασαν «Νέα Πέλλα».
Εκεί έζησαν και έσβησαν αγνοημένοι και εγκαταλελειμμένοι από όλους. Η συνοικία «Νέα Πέλλα» υπάρχει μέχρι σήμερα με το ίδιο όνομα και με απογόνους 5ης και 6ης γενεάς των Μακεδόνων Αγωνιστών.
Η ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος, όπως συντάσσεται από τους ιστορικούς μας και εγκρίνεται από τα Παιδαγωγικά μας Ινστιτούτα για τα σχολικά βιβλία της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης, στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Νότια Ελλάδα, κατά την Εθνεγερσία του 1821 και τους πρωταγωνιστές τους, αναφέρεται με απίστευτες λεπτομέρειες και αναλύσεις και καλώς πράττει.
Όμως για όσα διαδραματίσθηκαν την ίδια εποχή στη Μακεδονία, για τα επαναστατικά κινήματα, τα ολοκαυτώματα και τις ανελέητες σφαγές στη Θεσσαλονίκη, στην Κασσάνδρα, στη Νάουσα, στην Πελαγονία, στη Φλώρινα, για τους Μακεδόνες αγωνιστές και επαναστάτες, οι αναφορές είναι απελπιστικά ελλιπείς έως ανύπαρκτες.
Ως εκπαιδευτικός ούτε διδάχθηκα ούτε δίδαξα επαρκώς την νεότερη ιστορία της Μακεδονίας. Για τον βίο και τους αγώνες του Παπαφλέσα και του Πετρόμπεη έμαθα και δίδαξα την πάσα λεπτομέρεια. Για τον Νικόλαο Κασομούλη, τον Αγγελή Γάτσο και τον Καρατάσο ελάχιστα έμαθα, ελάχιστα δίδαξα. Το ίδιο φαινόμενο αντιμετώπισα και για την ιστορική περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, όπου η θυσία των εθνομαρτύρων Παύλου Μελά και Καπετάν Άγρα, ορθώς, διδάσκεται με τον πλέον διεξοδικό τρόπο και τιμάται με τον οφειλόμενο σεβασμό, αντιθέτως ο Αθανάσιος Μπρούφας, ο Βαγγέλης Στρεμπρενιώτης, ο Καπετάν Κώτας, το «Στοιχειό του Βάλτου» Γκόνος Γιώτας και ο απελευθερωτής της Καρατζόβας, ο ηρωικός Αρχιμανδρίτης Παπα-Νίκανδρος, είναι γνωστοί μόνο «στο στενό οικογενειακό τους περιβάλλον».
«Ελλάδα 200 Χρόνια». Διακόσια χρόνια ηρωικών προσπαθειών να στερεώσουμε τη ελευθερία μας, επικών αγώνων να αποκρούομε άδικες επιθέσεις, οδυνηρών δοκιμασιών να επανορθώνουμε δεινά από εμφύλιες συμφορές. Διακόσια χρόνια απολογισμού, αποτιμήσεων και εκτιμήσεων για χρόνους χαμένους και χρόνους κερδισμένους.
Το σύνθημα των επετειακών εκδηλώσεων είναι: Γιορτάζουμε – Οραματιζόμαστε –Συμμετέχουμε. Και ο Πρωθυπουργός της χώρας, ορίζοντας την Πρόεδρο της Επιτροπής, δήλωσε ότι: «Το 2021 θα είναι μία χρόνια που όλοι οι Έλληνες θα γιορτάσουμε μαζί και ενωμένοι τα 200 χρόνια ελευθερίας του ελληνικού κράτους, με υπερηφάνεια για το παρελθόν μας και αυτοπεποίθηση για το μέλλον μας».
Λαμπρά, εντυπωσιακά, με έμπνευση και με νόημα τα συνθήματα. Αρκεί να εφαρμοστούν το ίδιο λαμπρά, δίκαια, αντικειμενικά, αμερόληπτα, αναλογικά. Έστιν ουν Ελλάς και η Μακεδονία, ου μόνον το κλεινόν άστυ…
Πάντως, για να είμαστε ρεαλιστές και προσγειωμένοι, δεν πρέπει να αισιοδοξούμε και να προσβλέπουμε ότι τα πάντα απορρέουν ή θα πρέπει να προκύψουν εξ Αθηνών. Αν δεν αναπτύξουμε πρωτοβουλίες και δράσεις μέσα από τους Δήμους μας, από την Περιφερειακή Ενότητα, από τις Διευθύνσεις Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπαίδευσης, από τους κατά τόπους Συλλόγους, με επιτροπές δικές μας, με προγράμματα δικά μας, για να ενημερώσουμε με τον πλέον πρόσφορο και αποτελεσματικό τρόπο τα παιδιά μας, για να αναδείξουμε, να προβάλλουμε και να τιμήσουμε την τοπική μας ιστορία των 200 χρόνων κατά πώς της αρμόζει, θα χάσουμε και χρόνο πολύτιμο και ευκαιρίες πολλές.
Αν προσδοκούμε ότι εξ Αθηνών θα εκπηγάσουν μορφές επιδοτήσεων, αίσιον πνεύμα επιφοίτησης και τσουνάμι ενδιαφέροντος για την εθνική προσφορά του Νικολάου Κασομούλη από το Πισοδέρι, του Λασσάνη από την Κοζάνη, του Πατριάρχη Χρύσανθου από το Γραμματικό, του Μεϊντάνη από το Λέχοβο, του Στάικου από την Κέλλη, του Μποζίνη από τα Άλωνα, του Αγγελή Γάτσου από τους Σαρακηνούς, του Εμμανουήλ Παπά, του Γεωργάκη Ολύμπιου, του Ιωάννη Φαρμάκη, του Διαμαντή Νικολάου, του Καρατάσου, χωρίς δικές μας ευαισθησίες, πρωτοβουλίες και δραστηριότητες, ματαίως θα αναμένομεν. Συν Αθήνα και χείρα κίνει…
Ιωάννης Παπαλαζάρου
Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
