Οι παλιοί Φλωρινιώτες, μετά το 1950, συνήθιζαν να λένε για τις τρεις ημέρες του Πάσχα: «Πρώτη ημέρα στην πλατεία, δεύτερη στον Άγιο Γεώργιο, τρίτη στον Άγιο Νικόλαο». Ήταν ημέρες θρησκευτικής κατάνυξης και ταυτόχρονα κρεατοφαγίας μετά την νηστεία της Σαρακοστής. Ήταν γιορτινές ημέρες. Ημέρες γλεντιού στα σπίτια και στα πανηγύρια που γίνονταν στις αυλές των ναών.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας κανείς δεν τολμούσε να κυκλοφορεί στους δρόμους τα μεσάνυχτα. Τότε η Ανάσταση γινόταν στις πέντε το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, όπως και κατά την διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, η Ανάσταση γινόταν το πρωί, επειδή η κυκλοφορία την νύχτα απαγορευόταν. Εκείνα τα χρόνια οι Φλωρινιώτες ξυπνούσαν από τα χαράματα για να πάνε στην εκκλησία, όλοι οικογενειακώς, με τις λαμπάδες, τα πλεκτά κεριά και τα κόκκινα αυγά στα χέρια. Μετά το 1912, αν εξαιρέσουμε τις περιόδους πολέμου, η Ανάσταση γιορταζόταν τα μεσάνυχτα.
Η Ανάσταση, μετά το 1950, γινόταν στην πλατεία Ομονοίας (σήμερα Γεωργίου Μόδη), όπου συγκεντρώνονταν όλοι οι κάτοικοι της πόλης για να ακούσουν το «Χριστός Ανέστη», από τον Μητροπολίτη Βασίλειο. Ιερείς και ψάλτες δίπλα στα κανόνια έψαλαν το «δεύτε λάβετε φως» και η πλατεία έλαμπε από τις αναμμένες λαμπάδες του πλήθους. Αγκαλιές, φιλιά, ευχές και τσούγκρισμα αυγών, ενώ τα βεγγαλικά φώτιζαν τον ουρανό. Οι πιστοί μαζί με τον κλήρο γύριζαν στους ναούς ενώ το πλήθος έφευγε από την πλατεία χαρούμενο για να απολαύσουν την μαγειρίτσα στα σπίτια τους. Αυτά γίνονταν στην πλατεία τα μεσάνυχτα της Ανάστασης. Το 1967, Μητροπολίτης Φλωρίνης έγινε ο Αυγουστίνος Καντιώτης. Την επόμενη χρονιά η Ανάσταση δεν έγινε στην πλατεία, αλλά στους ναούς και τα προαύλιά τους, όπως γίνεται και σήμερα. Ο Μητροπολίτης Αυγουστίνος, στα σκαλιά της εκκλησίας, κήρυττε και προφήτευε και προέτρεπε τους πιστούς να μη φύγουν στα σπίτια τους μετά την Ανάσταση. Άλλοι έμεναν στην εκκλησία και οι περισσότεροι έφευγαν γρήγορα στα σπίτια τους για να γευτούν την λαχταριστή μαγειρίτσα.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, από τα χρόνια της τουρκοκρατίας γινόταν η Δεύτερη Ανάσταση στον ναό του Αγίου Γεωργίου. Ο ναός γέμιζε πιστούς και πολλοί ήταν στο προαύλιο. Όλοι ήθελαν να ακούσουν τα Ευαγγέλια σε πολλές ξένες γλώσσες, γεγονός που τους προκαλούσε θαυμασμό. Στην είσοδο του ναού οι μικροπωλητές πουλούσαν κουλούρια, που τα είχαν περασμένα σε βέργες. Ήταν τα κουλούρια της Δεύτερης Ανάστασης. Ακόμη και σήμερα η Δεύτερη Ανάσταση γιορτάζεται στον ίδιο ναό.
Την δεύτερη ημέρα του Πάσχα γιόρταζε πάλι ο ναός του Αγίου Γεωργίου, όταν η ημέρα της εορτής του αγίου έπεφτε, πριν το Πάσχα. Στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας χριστιανοί και μπεκτασήδες μουσουλμάνοι τιμούσαν τον Άγιο Γεώργιο και πολλοί κοιμόνταν στον ναό. Την άλλη ημέρα γινόταν μεγάλο πανηγύρι και κοινό συσσίτιο από σφαγμένα οικόσιτα ζώα που τα έβραζαν σε μεγάλα καζάνια. Με χορούς και τραγούδια περνούσε η δεύτερη ημέρα του Πάσχα. Το πανηγύρι αυτό, στα μέσα της δεκαετίας του 1920, πήρε άλλη μορφή. Άλλοι γλεντούσαν έξω από τον ναό με τους τοπικούς οργανοπαίκτες και άλλοι στο χορευτικό κέντρο «Ακρόπολις», με αστικά ελληνικά και ξένα τραγούδια. Η «Ακρόπολις» είχε ορχήστρα, πίστα χορού στην αυλή, εσωτερικό χώρο και εξαιρετική κουζίνα. Το πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου ατόνησε και χάθηκε, πριν το 1930, επειδή την επομένη ημέρα γινόταν πανηγύρι στον νεόκτιστο ναό του Αγίου Νικολάου.
Την Τρίτη ημέρα του Πάσχα όλοι πήγαιναν να γλεντήσουν στο πανηγύρι του Αγίου Νικολάου. Ο ναός αυτός χτίστηκε την περίοδο 1917-1921 από τους Τριβουνιώτες, που κατοικούσαν στη Φλώρινα. Περίπου το 1925 – 1930 άρχισε να καθιερώνεται το πανηγύρι και τα επόμενα χρόνια έγινε το πανηγύρι όλων των Φλωρινιωτών, αλλά και των κατοίκων κοντινών χωριών. Πολλοί οργανοπαίκτες με κλαρίνα και νταούλια έρχονταν από τα χωριά Άλωνα, Σκοπιά, Ακρίτα και το Τσιφλίκι της Φλώρινας. Μετά την λειτουργία άρχιζε το γλέντι με πολλούς οργανοπαίκτες. Κάθε λιβάδι και ένας κύκλος χορευτών και στην μέση τα κλαρίνα, που σκορπούσαν κέφι και ξεγνοιασιά. Οι κάτοικοι των χωριών έψηναν αρνιά στις σούβλες στο προαύλιο του ναού από το πρωί, ενώ οι κάτοικοι του κέντρου της πόλεως έφερναν έτοιμο φαγητό. Το γλέντι κρατούσε όλη την ημέρα. Μεταπολεμικά το πανηγύρι αυτό έγινε περισσότερο αστικό, καθώς οι κάτοικοι της πόλης πήγαιναν με τα καλά πασχαλινά τους ρούχα στην εκκλησία, χόρευαν αρκετούς χορούς, έκαμναν βόλτες μέχρι τον Άγιο Μηνά και για φαγητό πήγαιναν στα σπίτια τους. Έξω από τον ναό τα καροτσάκια των μικροπωλητών πουλούσαν παγωτά, γκαζόζες κλπ. Το 1968 όμως, ο Μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης δεν επέτρεψε να γίνεται το πανηγύρι στο προαύλιο του ναού, με αποτέλεσμα να χαθεί και αυτό το πανηγύρι.
Και όταν τελείωναν οι ημέρες γλεντιού των τριών ημερών του Πάσχα, όλοι οι Φλωρινιώτες περίμεναν να έρθει η ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής, για να πάνε στο κοντινό χωριό Σκοπιά και να γλεντήσουν στο μεγάλο πανηγύρι που γινόταν εκεί. Με το πανηγύρι της Σκοπιάς έκλεινε ο κύκλος των πανηγυριών του Πάσχα. Δυστυχώς και αυτό το πανηγύρι δεν επιτράπηκε από τον Μητροπολίτη Αυγουστίνο Καντιώτη και χάθηκε, το 1968.
Οι Φλωρινιώτες υπάκουσαν στις εντολές του Μητροπολίτη, δηλαδή να μην κάνουν πανηγύρια έξω από τους ναούς. Η υπακοή αυτή είχε σχέση με την θρησκευτική τους πίστη. Ήταν ευσεβείς και θεοσεβούμενοι. Πολλοί αντέδρασαν, αλλά κανείς δεν συνέχισε να ψήνει αρνιά και να γλεντάει πέρα από το προαύλιο των ναών. Το στρατιωτικό Καθεστώς, που κυβερνούσε τότε, δεν ενδιαφερόταν για τα πανηγύρια και δεν υπήρξε απαγόρευση των πανηγυριών από κάποιον κρατικό φορέα. Ήταν απόφαση του Μητροπολίτη Αυγουστίνου Καντιώτη, και οι Φλωρινιώτες την δέχτηκαν, καθώς τα πανηγύρια είχαν σχέση με την θρησκευτική λατρεία.
Τα πανηγύρια υπήρχαν και στην αρχαιότητα. Η αρχαία ελληνική λέξη «πανήγυρις», από το «παν + άγυρις», σήμαινε συνάθροιση πλήθους. Ήταν θρησκευτικές και λατρευτικές συναθροίσεις των αρχαίων Ελλήνων. Ο Χριστιανισμός στα χρόνια του Βυζαντίου συνέχισε τα πανηγύρια, που ήταν ομαδικός εορτασμός στην μνήμη κάποιου αγίου ή θρησκευτικής επετείου. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας συνεχίστηκαν τα πανηγύρια αναλλοίωτα. Τα παλιά πανηγύρια, με την γνήσια λατρευτική έκφραση τους και την διασκέδαση που ακολουθούσε δεν υπάρχουν πια. Η ζωντάνια του πανηγυριού χάθηκε. Τώρα μιλάμε για αναβίωση των πανηγυριών. Η αναβίωση όμως δεν είναι εξέλιξη του εθίμου. Είναι απλώς αντιγραφή. Ίσως τα πανηγύρια ανήκουν σε άλλες εποχές. Στις εποχές εκείνες που όλοι περίμεναν να γλεντήσουν στο πανηγύρι.
Σήμερα ο απλός άνθρωπος θέλει να νηστέψει την Σαρακοστή, να θρηνήσει την Μεγάλη Εβδομάδα, να χαρεί την Ανάσταση του Κυρίου, και να γλεντήσει το χαρμόσυνο μήνυμα τις ημέρες του Πάσχα. Και αφού δεν γίνονται πια πανηγύρια στην πόλη της Φλώρινας, όλοι τρώνε, πίνουν και γλεντούν στα σπίτια τους και οι πιο νέοι στα νυχτερινά κέντρα. Βέβαια στα χωριά τα πανηγύρια αναβιώνουν, αλλά με σύγχρονους ρυθμούς.
Δημήτρης Μεκάσης
