Μακεδονικός Αγώνας
Ελληνικές Επιτροπές Άμυνας Περιφέρειας Αμυνταίου
Επιτροπή Αμύνης Κέλλης
Ο Ίωνας Δραγούμης ως διπλωμάτης υπηρέτησε σε πολλές πόλεις της Ευρώπης. Ως πολιτικός ήταν ρομαντικός εθνικιστής και μαζί με άλλους 5 συνυποψήφιους εκλέχθηκε ανεξάρτητος βουλευτής Φλωρίνης-Καστοριάς το 1915 έχοντας ως κέντρο ενεργειών του το Ξενοδοχείο «Μεγάλη Ελλάς» των αδελφών Χατζή στο Αμύνταιο. Ως οργανωτής του Μακεδονικού Αγώνα την περίοδο που ήταν υποπρόξενος στο Μοναστήρι 1902-1904 ίδρυσε Επιτροπές Άμυνας σε πόλεις και μικρότερα κέντρα όλης της Δυτικής Μακεδονίας αντιδρώντας στα βουλγαρικά σχέδια. Ως λογοτέχνης ήταν δημοτικιστής, ανήκε στους ιδρυτές του εκπαιδευτικού ομίλου με Κουντουρά, Γληνό, Τριανταφυλλίδη και τον Γιάννη Κορδάτο να τον ονομάζει Έλληνα για όλες τις εποχές (1).
Η Κέλλη είναι χτισμένη στα Νότια αντερείσματα του Καϊμάκτσαλαν (Αρχαίο Όρος Βόρας), στην αρχαιότητα ονομαζόταν Κέλλα, (με τον αρχαίο οικισμό να βρίσκεται σε διαφορετική θέση από τη σημερινή). Οι κάτοικοι της είναι περήφανοι βουνίσιοι και ευρηματικοί, με τις ασχολίες τους να εστιάζονται στους τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας (2). Βάση απογραφής έχει 700 μόνιμους κατοίκους και η απόσταση της από το Αμύνταιο μέσω της λίμνης Πετρών είναι 14 χιλιόμετρα. Ο Ίωνας Δραγούμης κατά τη διάρκεια της οργάνωσης του αγώνα βρήκε μεγάλη ανταπόκριση στους κατοίκους της Κέλλης και με τη βοήθεια πολλών οικογενειών οργάνωσε μια από τις ισχυρότερες Ελληνικές Επιτροπές Αμύνης.
Επιτροπή άμυνας Κέλλης : ο Ίωνας Δραγούμης επέλεξε ως πρόεδρο της επιτροπής τον Τέγο Σαπουντζή και αρχικά μέλη από τις οικογένειες Μπάντη, Παπαναστασίου, Παπά, Τάσκα, Τσάλκου, Χαλκίδα (Τράϊκου).
Μέλη Επιτροπής Κέλλης (αλφαβητικά) : Γέτσιος Λάζαρος, Μπάντης Ιορδάνης, Μπάντης Στέφανος, Παπαβασιλείου (Θωμάς;), Παπαναστασίου Πέτρος, Παπάς Γεώργιος, Παπάς Στέφανος, Ρώμας Γεώργιος, Ρώμας Νικόλαος, Ρώμας Πέτρος, Σαπουτζής Γρηγόριος (Τέγος), Σαπουτζής Ιωάννης, Σαπουτζής Χρήστος, Συρρίλας Ιωάννης, Τάσκας Στάυρος, Τζώγας Σταύρος, Τσάλκος Μηνάς, Χαλκίδα (Τράϊκου) Γεώργιος, Χαλκίδας (Τράϊκου) Ιωάννης, Χαλκίδας (Τράϊκου) Κων/νος, Χαλκίδας (Τράϊκου) Ρούσες. (3)
Ομάδα κρούσεως Κέλλης : Τζώγας Σταύρος, Τσαντσούλας Σαύρος, Σταγγόλης Χαρίσης, Χριστόπουλος Παντελής, Ρώμας Γιάννης, Ρώμας Τάσος, Ρούσκας Θωμάς, Κλιντσιάρης Σταύρος.(4)
Κελλιώτες φονευθέντες από το βουλγαρικό κομιτάτο; Μήτσος Δρίλλιας, Γεώργιος Παπάς, Κων/νος Χαλκίδας (Τράϊκος), Ρούσες Χαλκίδας (Τράϊκος) (4).
Τέγος Σαπουντζής: Ο Τέγος Σαπουτζής έπαιξε σημαντικό ρόλο στα γεγονότα της 6ης Νοεμβρίου 1912 κατά την παράδοση της πόλης της Φλώρινας στον επίλαρχο Ιωάννη Άρτη. Υπήρξε γραμματέας της μητρόπολης Μογλένων Φλωρίνης. Τέλος, ο Τέγος Σαπουτζής διετέλεσε πολλάκις Δήμαρχος Φλώρινας αφήνοντας πίσω του πλούσιο εθνικό, κοινωνικό και πολιτιστικό έργο. Για τη δράση του υπάρχει ιδιαίτερο δημοσίευμα του Σάκη Τάσκα (η σύζυγος του Σάκη Τάσκα είναι απόγονος Τέγου Σαπουντζή) ο οποίος σήμερα ως πρόεδρος κοινότητας Κέλλης, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά αυτοδιοικητικά στελέχη του νομού.
Παπα-Πέτρος-Παπαναστασίου (Ο Παπαπέτρου του Ξινού Νερού είναι απλή συνωνυμία) της Κέλλης αποτελεί πρότυπο επαναστάτη–αντάρτη παπά. Όπως διηγείται ο ίδιος σε βιβλίο του, που κυκλοφόρησε το 1960 (βιβλίο που μας παραχώρησε η αδελφή του αείμνηστη κυρία Βασίλω Αλληλόμη κάτοικος Θεσσαλονίκης), ο Παπα-Πέτρος σε όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, ήταν σε επαφή με τον Ίωνα Δραγούμη, μέσω του Κέντρου Αμύνης Αμυνταίου με τους αδελφούς Χατζή και τον ευπατρίδη μετέπειτα Δήμαρχο Αμυνταίου Γρηγόριο Νικολαίδη. Επίσης ήταν ενεργό μέλος της ομάδας κρούσεως Κέλλης και ως πολεμιστής αυτός και οι υπόλοιποι Κελλιώτες αγωνιστές, “ήταν υπό συνεχή καθοδήγησιν του αρχηγού σώματος Ιωάννη Καραβίτη” στη μνήμη του οποίου και αφιέρωσε το βιβλίο του. (4) (5)
Από άποψη ιστοριογραφίας ο Παπα-Πέτρος πρώτον μας δίδει πολλά τραγικά γεγονότα, που συνέθεσαν το σκηνικό του Μακεδονικού Αγώνα στην περιφέρεια Αμυνταίου. Δεύτερον συγκεκριμένα γράφει “Δέκα οκτώ άτομα, που το 1904 αποτελούσαν σώμα κομιτατζήδων και είχαν σκοτώσει τους (…………) μόλις οι γερμανοβούλγαροι μπήκαν στο Αμύνταιο (τον Αύγουστο του 1916) οι ίδιοι έκαναν μεγάλη υποδοχή στον βούλγαρο στρατηγό Βογιατζήεφ και απειλούσαν τα πάντα και τους πάντες. Αυτούς σε τρία βράδια τους πήραμε στην σειρά και δεν γλύτωσε κανείς τους. Ήταν οκτώ από το Αμύνταιο, τέσσερις από το Πάτελι, Τέσσερις από το Όστροβο (Άρνισσα), ένας από τον Αετό και ένας από την Βεύη“. (4)
Δυστυχώς ενώ βρήκαμε υλικό από το αρχείο του πολιτευτή Γ. Μόδη, ο Παπα-Πέτρος της Κέλλης δεν μας άφησε στοιχεία, για τους τουλάχιστον τριάντα ντόπιους γραικομάνους σλαβόφωνους με Ελληνική συνείδηση, βασιλόφρονες που σκότωσαν Γάλλοι και Σέρβοι στρατιώτες υπό τη διοίκηση του Σέρβου συν/χη Μπαμπούσκι, στη θέση Όροβο στο Κλειδί κατά τον εθνικό διχασμό και τη Γαλλική κατοχή στη Δυτική Μακεδονία 1916-1919, εκτελώντας εντολές του Γύπαρη, τοποτηρητή του Ελευθέριου Βενιζέλου. (5) (6)
Πέραν αυτόν, ή ουσιώδης συμβολή του Παπα-Πέτρου και των κατοίκων της Κέλλης στον ελληνισμό βρίσκεται στο παρακάτω γεγονός.
Στις 6 Νοεμβρίου 1912, βορειοανατολικά της Κέλλης μπροστά από μια χαράδρα στην θέση Κούρου-Τσεσμέ (Ξηρά-Κρήνη), με γύρω-γύρω λόφους, αμύνονταν ένα τούρκικο τάγμα του 6ου Σώματος Μοναστηρίου και όσος Τούρκικος στρατός είχε υποχωρήσει μετά την ήττα του στην Άρνισσα την προηγούμενη ημέρα. (7)(8)
Από Ελληνικής πλευράς την επίθεση διενεργούσαν το 1ο σύνταγμα ευζώνων του Διονυσίου Παπαδόπουλου με το 8ο ευζωνικό τάγμα του Ιατρίδη και το 9ο του Βελησαρίου, των εκπορθητών μετέπειτα των Ιωαννίνων. Στην κρίσιμη ώρα που ένας λόχος ευζώνων πολεμούσε στα νώτα των Τούρκων, γράφει ο Βρυζάκης -πρόγονος του ο Θεόδωρος Βρυζάκης που οι πίνακες του στολίζουν το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το πολεμικό μουσείο- ότι τμήμα (εξοπλισμένων ανδρών και γυναικών) “το οποίο ωδηγήθη από τον παπά του Γκορνιτσόβου (Κέλλη) άνωθεν των βράχων, τους προσβάλει εκ δεξιών“. Συνεχίζει ο παρών κατά τη μάχη μετέπειτα δικτάτορας Πάγκαλος : “ο εχθρός κατεστράφη σχεδόν εξολοκλήρου, ελάχιστοι διέφυγαν μεμονωμένιο“. Ο Βελησαρίου γράφει “στην Κέλλη οι τούρκοι έπαθαν πανολεθρίαν άφησαντες περί τους πεντακοσίους νεκρούς” και ο αρχιστράτηγος μετέπειτα βασιλεύς Κωνσταντίνος έχοντας αρχηγό της προσωπικής του Φρουράς τον Λεχοβίτη ανθυπασπιστή Στέργιο Μπινόπουλο γράφει “όλα τα πτώματα των Τούρκων ήταν κτυπημένα τα κεφάλια τους από μεγάλες πέτρες από τις γυναίκες“.(9)
Ο απελευθερωτής της Φλώρινας επίλαρχος Ιωάννης Άρτης, κάτοικος Λαρίσης το 1956, διηγείται στον αείμνηστο Λάζαρο Μέλλιο (10) “χωρίς την έγκαιρη κατάληψη της Κέλλης η Φλώρινα θα ήταν Σερβική, γιατί εγώ κατέλαβα την Φλώρινα στις 2:30 το μεσημέρι και στις 4:00 είχε φθάσει το Σερβικό Ιππικό“.
ΥΓ. Τη μάχη της Κέλλης έχει αποτυπώσει στο ντοκιμαντέρ «Πορεία στη μνήμη» ο εξαιρετικός σκηνοθέτης Χρήστος Σκούρας
Κων/νος Μησιάλης – Ηλίας Χασιώτης
Ιστορικοί Ερευνητές Δυτικής Μακεδονίας
