Μπορεί ο άνθρωπος να αλλάξει την μοίρα του; Να παρέμβει στο πεπρωμένο του;
Μεγάλο και δυσαναπάντητο το προαιώνιο υπαρξιακό ερώτημα. Εξαρτάται από την ελευθερία της βούλησης του και μόνον; Ή και κάποιοι άλλοι συγκεκριμένοι παράγοντες προκαθορίζουν την μοίρα του;
Ας αναρωτηθούμε, λόγου χάριν, αν οι πιθανότητες εξέλιξης που έχει ένας άνθρωπος που γεννήθηκε σε μειονεκτικό γεωγραφικά χώρο, με πενιχρούς φυσικούς πόρους και κακό κλίμα, είναι οι ίδιες με ενός άλλου ανθρώπου, που ευνοήθηκε να δει το πρώτο φως της ζωής σε έναν τόπο γεωγραφικά πλούσιο και προικισμένο με καλό κλίμα. (Γεωγραφικός Ντετερμινισμός).
Άς αναλογισθούμε ακόμα, αν οι πιθανότητες του ανθρώπου που γεννήθηκε σε μία οπισθοδρομική, υποανάπτυκτη κοινωνία, είναι οι ίδιες με ενός άλλου που είδε το φως της ζωής σε μία προοδευμένη, υπερανεπτυγμένη, ευημερούσα κοινωνία ή χώρα.
Επιπλέον, τί πιθανότητες έχει κάποιος που γεννήθηκε σε μία φτωχή, υπανάπτυκτη, ακαλλιέργητη, γεμάτη προκαταλήψεις και ιδεοληψίες οικογένεια, γειτονιά ή περιοχή, σε σχέση με εκείνον που είχε την τύχη να γεννηθεί σε μία πλούσια, καλλιεργημένη, υψηλού επιπέδου οικογένεια ή περιοχή που εξ’ αρχής του παρέχει τα εχέγγυα για μία καλύτερη ζωή και εξέλιξη.
Όταν, λοιπόν, τέτοιου είδους ντετερμινιστικοί παράγοντες προκαθορίζουν με τόσο καθοριστικό και αποφασιστικό τρόπο την μοίρα του ανθρώπου, μπορούμε άραγε να μιλάμε πραγματικά για ελευθερία της ατομικής και προσωπικής βούλησης; Όταν του καθενός η αφετηρία είναι τόσο διαφορετική και καθοριστική συγχρόνως, μπορούμε αληθινά να πιστεύομε ότι όσο δυνατή θέληση και αν έχει για να υπερκεραστούν και τα ανυπέρβλητα ακόμη εμπόδια και όσο ουσιαστική ελευθερία βούλησης και αν διαθέτει ο άνθρωπος με μειονεκτική θέση έναντι του άλλου που βρίσκεται σε πλεονεκτική, μπορεί, στ’ αλήθεια, να τα καταφέρει εξίσου καλά και να καλύψει την χαοτική διαφορά και ανισότητα;
Ακόμη επομένως, και αν υπάρχει, μέσα σε αυτά τα γεωγραφικά και κοινωνικά ντετερμινιστικά πλαίσια, ελευθερία βούλησης, ο αγώνας είναι, εκ των προτέρων, άνισος και η μάχη, a priori, χαμένη.
Στην καλύτερη δε περίπτωση, μπορεί ο πολύ άξιος και δυνατός άνθρωπος, ακόμη και με μειονεκτικές καταβολές, να καταφέρει να διανύσει μεγάλη απόσταση, χαράσσοντας τον δικό του ατομικό δρόμο και ακολουθώντας την προσωπική του πορεία, για να καλύψει την χαώδη διαφορά που τον χωρίζει από τον ευρισκόμενο σε πλεονεκτική και ευνοϊκή θέση και να ανατρέψει σε μεγάλο βαθμό τα δεδομένα του. Όμως, όσο και, αν πασχίζει, ο άλλος θα είναι πάντα τουλάχιστον ένα βήμα πιο μπροστά, γιατί θα εξελίσσεται παράλληλα, και θα χρειάζεται ένα πραγματικό προσωπικό θαύμα και ένα ατομικό γιγαντιαίο άλμα, για να γεφυρωθεί ποτέ το μεταξύ τους χάσμα, ακόμη και αν ο μειονεκτών ίσως από την φύση του να υπερτερούσε έναντι του πλεονεκτούντος. Ποιές θα ήταν, άραγε, οι δυνατότητες; Η Τραγική Ειρωνεία είναι ότι ίσως να μην να το ανακαλύψει ποτέ!
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΡΩΜΠΑΠΑ
