Γιὰ τὴν Μαντώ Μαυρογένους τὶς περισσότερες πληροφορίας τὶς ἔχουμε ἀπὸ ξένους καὶ λίγες ἀπὸ Ἕλληνες, μεταξὺ αὐτῶν ὁ Κασομούλης. Διακρίθηκε ὅσο λίγες ἀπὸ τὶς γυναῖκες ποὺ ἔλαβαν ἐνεργὸ καὶ ἔνοπλο δρᾶσι στὸν Ἀγώνα.
Τὸ βαπτιστικὸ της ὄνομά ἦταν Μαγδαληνή, γεννημένη στὴν Τεργέστη, ἀπὸ οἰκογένεια φαναριώτικη μὲ ἀσχολία τὸ ἐμπόριο. Ἔλαβε καλὴ μόρφωσι, καὶ ὁ γάλλος συγγραφέας Μαξὶμ Ρεμπὸ σημειώνει ὅτι «Γνωρίζει γαλλικὰ καὶ ἰταλικά, καὶ ὅταν μιλάει γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς πατρίδος της, φλογίζεται, ἡ συζήτησις ζωντανεύει καὶ τὰ λόγια της κυλᾶνε μὲ μιὰ φυσικὴ εὐγλωττία, ποὺ σοὺ κρατοῦν τὴν ἀνάσα».
Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ πατέρα της ἐγκαταστάθηκε στὴν Τῆνο, καὶ μὲ τὴν ἔναρξι τῆς Ἐπαναστάσεως πρωτοστατεῖ στὴν ἐξέγερσι, καὶ ξεσηκώνει τοὺς νησιῶτες. Διέθεσε τεράστια ποσὰ γιὰ τὴν ἐνίσχυσι τοῦ ναυτικοῦ τῶν νησιῶν.
Στὴν Μύκονο καλεῖ τοὺς προκρίτους καὶ τοὺς δηλώνει ἀποφασιστικά· «Ἔρχομαι νὰ προσφέρω τὴν περιουσία μου γιὰ τὸν ἀγώνα τοῦ Γένους… Ἂς ἑνώσουμε τὶς δυνάμεις μας μὲ τὶς δυνάμεις τῶν ἀδελφῶν, ποὺ πολεμοῦν αὐτὴν τὴν ὥρα γιὰ τὴν Ἐλευθερία τοῦ Ἔθνους μας. Ἂς τινάξουμε ἀπὸ πάνω μας αὐτὴν τὴν φοβερὴ σκλαβιά… Ἂς μὴ χάνουμε καθόλου καιρὸ, Ἐμπρὸς στὴν θάλασσα, στὰ καράβια μας!»
Ὁ πρῶτος Κυβερνήτης τῆς Ἑλλάδος, ὁ Ἰ. Καποδίστριας ἀναγνώρισε τὴν ἀνδεία της καὶ τῆς ἀπένειμε τὸν τίτλο τοῦ ἀντιστρατήγου. Καὶ μὲ αὐτὴν τὴν στολὴ κηδεύθηκε στὴν Πάρο τὸ 1840, καὶ κατ’ἄλλους τὸ 1848.
*******************************
Ὑπογραμμίζω καὶ τονίζω τὰ λόγια της· «Ἔρχομαι νὰ προσφέρω τὴν περιουσία μου γιὰ τὸν ἀγώνα τοῦ Γένους». Φαίνεται ὅτι οἱ ἀναθεωρητὲς τῆς ἱστορίας μας, ὅπως καὶ ἄλλοι ἰδεοληπτικοί, δὲν εἶδαν καὶ δὲν ἄκουσαν τίποτε γιὰ τὴν Μαντώ. Μυωπάζοντες βλέπουν στὴν Ἐθνεγερσία ἐπαναστατημένο ξυποληταριό καὶ πόλεμο τῶν πτωχῶν ἐναντίον τῶν κεφαλαιοκρατῶν. Ὅπως καὶ τό· Ἂς τινάξουμε ἀπὸ πάνω μας αὐτὴν τὴν φοβερὴ σκλαβιά. Διότι ἀπορῶ πῶς μποροῦν καὶ λένε κάποιοι ἀπὸ τηλεοράσεως, στοὺς σχολιασμοὺς γιὰ τὰ διακόσια χρόνια, ὅτι «μᾶλλον περνούσαμε καλὰ μὲ τοὺς Τούρκους»;!
