Τα μεταλλικά νερά της Φλώρινας είναι φημισμένα από τα παλιά. Ο Αριστοτέλης ο μεγαλύτερος φιλόσοφος της αρχαιότητας από τα Στάγειρα της Χαλκιδικής στα «Μετεωρολογικά 2» γράφει: «έστι δε και περί Λύγκου κρήνη τις ύδατος οξέος».
Λύγκος ή Λυγκηστίδα ήταν κατά την αρχαιότητα ο σημερινός νομός της Φλώρινας. Σήμερα τα αναψυκτικά της Φλώρινας, πορτοκαλάδες, λεμονάδες, βυσσινάδες, γκαζόζες, σόδες με το ξινό νερό της περιοχής μας είναι πασίγνωστα σ’ όλη την Ελλάδα γιατί είναι εύγευστα, χωνευτικά και μοναδικά στο είδος τους. Αυτό οφείλεται στα νερά που περιέχουν ανθρακικό οξύ και είναι αεριούχα.
Στον Παπαγιάννη μέχρι την δεκαετία του 1970 υπήρχαν πολλά πηγάδια με ξινό νερό κυρίως στην ΒΑ περιοχή του χωριού.
Το ξινότερο πηγάδι ήταν των Αφών Χρήστου και Βλαδίμηρου Σολάκη του Λαζάρου του οποίου το νερό κόχλαζε, ανάβλυζε και άφριζε αλλά και φαινόταν να κινείται σαν ποτάμι, ήταν όπως χαρακτηριστικά το αποκαλούσαν «νερό σαν γκαζόζα».
Το 1968 το πηγάδι σφραγίστηκε γιατί έγινε το εργοστάσιο εμφιάλωσης αναψυκτικών στα ΒΑ του χωριού από τους συνέταιρους Τότης και Κατσουλιάνος με την επωνυμία «ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ». Αντλούσαν νερό από το πηγάδι με υπόγειο σωλήνα για την εμφιάλωση των ανθρακούχων αναψυκτικών. Λειτούργησε αρκετά χρόνια με τους ιδρυτές του, τελευταία το αγόρασε ο Εφραιμίδης Χαράλαμπος, το οποίο μετά από χρόνια έκλεισε και μεταφέρθηκε στην Αλβανία.
Στην πάνω γειτονιά υπήρχαν αρκετά πηγάδια με ξινό και δροσερό νερό, το πιο γνωστό το οποίο λειτουργεί μέχρ και σήμερα είναι το πηγάδι των Ρουσίδηδων από το οποίο αντλούμε το νερό με τον κουβά. Η επιφάνεια του νερού είναι στα 4 μέτρα (βάθος) συν ένα μέτρο περίπου το βάθος του νερού, σύνολο 5 μέτρα. Άλλα πηγάδια στην ΒΑ του χωριού ήταν των Αφών Αθανασίου και Νικολάου Μάντση του Λαζάρου, των Αφών Καραφύλλη του Στεφάνου, του Γρέζου Χρήστου, των Αφών Μήνου του Στεφάνου για το οποίο ενδιαφέρθηκε ο Καρόζης για να το πάρει και να φτιάξει εργοστάσιο εμφιάλωσης νερού. Επίσης υπήρχε πηγάδι στην πλατεία του χωριού ανατολικά του ηρώου, είχε γεύση ξινή και ήταν αρκετά βαθύ, καθώς και το πηγάδι του Γαζέα Παντελή του Λαζάρου. Ένα πηγάδι στην κάτω γειτονιά σε δημόσιο χώρο κοντά στο Δίβιο Χρήστο του Πέτρου γνωστό σαν «Ντώνηδων».
Υπήρχαν και δύο πηγές στην ύπαιθρο, η μια ήταν δυτικά του χωριού στους πρόποδες του λόφου Στράνατα όπου ήταν το παλιό χωριό. Και άλλη μια στα ανατολικά στο λόφο Ρίδιτσα. Στην αλάνα της πάνω γειτονιάς ονομαζόμενη «Σάροο» η κοινότητα του χωριού με πρόεδρο τον Τσούλη Κώστα έφτιαξε ένα μαγγανοπήγαδο του οποίο όμως το νερό ήταν άγευστο με αποτέλεσμα να μην αν αντλείται από τους κατοίκους και έτσι έμεινε σαν διακοσμητικό. Τα περισσότερα πηγάδια στέρεψαν γιατί έπεσε η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα λόγω μεγάλης άντλησης των υπογείων υδάτων και της κλιματικής αλλαγής.
Η κοινότητα με πρόεδρο τον Πασπάλη Ιωάννη έκανε μια γεώτρηση στην θέση Τούμπα της γειτονιάς των Σολάκηδων και διοχέτευσε το ξινό νερό σε τρεις βρύσες, μια στην Τούμπα, δεύτερη στην Αστυνομία και η τρίτη στην πλατεία. Έτσι γεμίζαμε με μπουκάλια και γευόμασταν το υπέροχο ξινό νερό, του οποίο η θερμοκρασία καθ’ όλη την διάρκεια του έτους είναι στους 13ο Κελσίου. Όμως η γεώτρηση χάλασε και είμαστε αναγκασμένοι να αντλούμε όλοι οι κάτοικοι του χωριού ξινό νερό από το πηγάδι των Ρουσίδηδων και όχι μόνο εμείς αλλά και τα γύρω χωριά.
Το ξινό νερό εκτός από το χωριό μας υπάρχει και σε άλλα χωριά, όπως στο χωριό Ξινό Νερό της περιοχής του Αμυνταίου, υπάρχει πηγή με τρεχούμενο νερό στην πλατεία του χωριού. Επίσης έχει κατασκευαστεί εργοστάσιο εμφιάλωσης αναψυκτικών εδώ και πολλά χρόνια από τον επιχειρηματία Χωναίο , σήμερα το κατέχει και το λειτουργεί ο Δήμος Αμυνταίου.
Υπάρχει πηγάδι στην αυλή του Δημοτικού σχολείου της Ιτιάς, καθώς και στο Μεσοχώρι στην δυτική πλευρά του χωριού, πηγάδι το οποίο έχει στερέψει. Ακόμα υπάρχει πηγή και στην Παλαίστρα η οποία τα καλοκαίρια στερεύει.
Το 1971 κατασκευάστηκε και δεύτερο εργοστάσιο εμφιάλωσης στο Παπαγιάννη από τον Αϊδινίου και τους αδερφούς Κυριάκο και Λάζαρο Δινάκη με την επωνυμία «ΑΪΔΙΝΙΟΥ». Το διαδέχτηκε το 1987 ο Σουμπάσης από τη Σιταριά το οποίο έκλεισε το 1996 και μεταφέρθηκε στην Αλβανία.
Το 1983 λειτούργησε νέο εργοστάσιο από τον Λάζαρο Δινάκη ΒΑ του χωριού πέρα από την στάση του σταθμού του τρένου, το οποίο αντλεί ξινό νερό από το παλιό πηγάδι που υπήρχε παλιά στο κτήμα. Το 1998 το διαδέχονται τα αδέρφια Λάζαρος και Πέτρος Δινάκη του Δημητρίου.
Το 1969 κατασκευάστηκε εργοστάσιο εμφιάλωσης ο Καρόζης ΝΑ στην Ιτέα με την επωνυμία «ΙΤΕΑ». Το 1987 το αγόρασε ο Δινάκης Λάζαρος του Γεωργίου και το παραχώρησε στην κόρη του Βασιλική Δινάκη και τον γαμπρό του Νικόλαο Ντίνα.
Μήνου Γαβριήλ
