Επιστολή στον αρμόδιο Υπουργό Ανάπτυξης καθώς και στον Συντονιστή Δίκαιης Μετάβασης με κοινοποίηση στα Κοινοβουλευτικά κόμματα, τον Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας, τους Βουλευτές του νομού καθώς και τη ΓΣΕΕ απέστειλε το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Φλώρινας, που αφορά τις προτάσεις και τις θέσεις του, σχετικά με την απολιγνιτοποίηση
Επισυνάπτεται η σχετική επιστολή
Η απολιγνιτοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας και ενός μέρους της Πελοποννήσου (Μεγαλόπολη) είναι πλέον γεγονός. Πρόσφατα έγιναν εξαγγελίες από την κυβέρνηση για έξι προγράμματα συνολικού προϋπολογισμού 31,4 εκατ. ευρώ σε δράσεις αειφόρου ενέργειας και κλίματος, προώθησης κυκλικής οικονομίας, ενεργειακές κοινότητες, καθώς και ένα πιλοτικό πρόγραμμα χρηματοδότησης επιχειρήσεων με υψηλή εξάρτηση από την «αλυσίδα του λιγνίτη», από το Πράσινο Ταμείο, στο πλαίσιο του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών (Transition Fund 2021-2027). Τα προγράμματα αυτά βέβαια δεν είναι αρκετά για να ισοσκελίσουν τις τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές απώλειες που θα υποστεί η περιοχή μας από την απολιγνιτοποίηση.
Η απόφαση της κυβέρνησης να κλείσει όλες τις λιγνιτικές μονάδες θα έχει μεγάλες επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα αφού το ένα τρίτο του περιφερειακού ΑΕΠ (Δ. Μακεδονία) προέρχεται από την ηλεκτροπαραγωγή με λιγνίτη. Ειδικότερα σημειώνονται «σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις», με τον κίνδυνο απώλειας συνολικά 27.100 θέσεων εργασίας: Στη Δ. Μακεδονία, οι εκτιμώμενες 5.500 θέσεις εργασίας στα ορυχεία λιγνίτη και στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής βρίσκονται σε «άμεσο κίνδυνο». Επιπλέον, 20.000 θέσεις εργασίας «κινδυνεύουν έμμεσα».
Η μετάβαση της παύσης του λιγνίτη λαμβάνει χώρα σε μια από τις περιφέρειες με ήδη υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στην Ευρώπη και συγκυριακά συμπίπτει με την πανδημία η οποία έχει επηρεάσει και πλήττει οριζόντια όλες τις οικονομίες, αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες, με ασύμμετρες επιπτώσεις.
Κι αν προ πανδημίας η διαχείρισή της περιβαλλοντικής κρίσης από μόνη της ήταν μια πολύπλοκη διαδικασία συνυφασμένη με τις οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής η νέα διαμορφούμενη κατάσταση μετά την υγειονομική κρίση επιταχύνει την οικονομική αστάθεια, τις δυσλειτουργίες της οικονομίας, διογκώνει τις ανισότητες και δημιουργεί μεγάλη αβεβαιότητα.
Πριν την ακόλουθη έκθεση θέσεων και προτάσεων για την μετάβαση της περιοχής στην μετά λιγνίτη εποχή, θα πρέπει να γίνει σαφής η θέση μας για πλήρη παύση των όποιων διαπραγματεύσεων και διαδικασιών της μετάβασης δεδομένης της πανδημίας που πλήττει την χώρα και των συνεχόμενων lock down. Η τοπική κοινωνία δεν είναι έτοιμη να προχωρήσει στην μετάβαση καθώς το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της έχει προσανατολιστεί – δικαιολογημένα – στον τομέα της προάσπισης της υγείας.
Παρά ταύτα και κυρίως μετά το τέλος όλης αυτής της κατάστασης που βιώνουμε, θα πρέπει άμεσα να εξεταστούν τα νέα δεδομένα και να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος των πολιτικών παρέμβασης στην περιοχή έτσι ώστε να συμβάλλουν στην ανάταξη της οικονομίας, στην ενίσχυση του κοινωνικού ιστού και κυρίως στον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας.
Παράλληλα η μετάβαση στους νέους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, θα πρέπει να σχεδιαστεί και συνδυαστεί με πολιτικές απασχόλησης που θα εστιάζουν στην αναχαίτιση και στην αποτελεσματική διαχείριση των επιπτώσεων της κρίσης με προτεραιότητα την αναζήτηση, την προστασία, διατήρηση της εργασίας, τη βελτίωση των δεξιοτήτων κι επανακατάρτιση των εργαζομένων.
Σε επίπεδο γενικότερης ενδυνάμωσης της απασχόλησης, προτείνονται:
Παρεμβάσεις, μέσω ειδικών προγραμμάτων, με στόχο την υποστήριξη του παραγωγικού μετασχηματισμού της οικονομίας από τον πρωταρχικό αναπτυξιακό άξονα των υπηρεσιών με αιχμή τον διευρυμένο κλάδο του εμπορίου, της εστίασης, της παροχής καταλύματος, της αποθήκευσης και των μεταφορών, στον άξονα μετασχηματισμού ο οποίος είναι: η παραγωγική και τεχνολογική αναβάθμιση της οικονομίας, με βασικά χαρακτηριστικά τη μετατόπιση της οικονομικής δραστηριότητας σε κλάδους παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας και εντάσεως γνώσεων, και ο περιορισμός της εξάρτησης της εγχώριας παραγωγής από τις εισαγωγές για την ενδυνάμωση της αυτάρκειας της οικονομίας.
Επιπλέον οι παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να σχεδιαστούν σε ρεαλιστική βάση και να ανταποκρίνονται στα ιδιαίτερα περιφερειακά χαρακτηριστικά αλλά και στα χαρακτηριστικά, στα επαγγελματικά προσόντα και στις εκπαιδευτικές ανάγκες των διαφορετικών ομάδων ανθρωπίνου δυναμικού που απευθύνονται(π.χ. ειδικότητες).
Παρεμβάσεις συγκράτησης των νέων στην περιοχή κατά την μεταβατική περίοδο με ενίσχυση της απασχόλησης τους και την δημιουργία νέων επιχειρήσεων αλλά κυρίως πρόγραμμα άμεσης ενίσχυσης των υφιστάμενων Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων που θα πληγούν πρώτες και δραστικά από το κλείσιμο των εργοστασίων λιγνίτη της ΔΕΗ ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα προσαρμογής στα νέα δεδομένα.
Ειδικό πενταετές πρόγραμμα κατάρτισης και ενίσχυσης εργαζόμενων και αυτοαπασχολούμενων για να υπάρχει η ευκαιρία μετάβασης σε άλλα επαγγέλματα και απασχόληση με βάση τις ανάγκες που θα προκύπτουν τόσο από την κατάργηση υφιστάμενων θέσεων απασχόλησης όσο και από τις ανάγκες με βάση τις νέες επενδύσεις που θα γίνουν. Ειδικότερα προτείνονται παρεμβάσεις μέσω ειδικών προγραμμάτων για την αντιμετώπιση της εντεινόμενης ανεργίας, για ένταξη /επανένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας, συγκράτησης της απασχόλησης και διατήρησης των θέσεων εργασίας με στόχο στην ενδυνάμωση και τη βιωσιμότητα της απασχόλησης με όρους επαγγελματικής ανθεκτικότητας, κινητικότητας, και εξέλιξης. Οι παρεμβάσεις αυτές να δίνουν προτεραιότητα σε ειδικές κατηγορίες εργαζομένων στις πιο ευάλωτες και επισφαλείς εργασιακές ομάδες.
Έρευνα καταγραφής του ανθρώπινου δυναμικού. Τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής καταγράφονται σε όλα τα εκπαιδευτικά επίπεδα (απόφοιτοι δημοτικού έως μεταπτυχιακό επίπεδο) αλλά και σε όλα τα επίπεδα ειδίκευσης (ανειδίκευτοι εργάτες ορυχείου έως υψηλού βαθμού ειδίκευσης). Η καταγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού θα προσδιορίσει το σχεδιασμό ειδικών προγραμμάτων για την ένταξη και μετάβασή τους συνδυαστικά με την αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της περιοχής.
Σε επίπεδο λοιπών παρεμβάσεων σε τομείς τοπικής οικονομικής ανάπτυξης, προτείνονται:
Συνέχιση λειτουργίας ΑΗΣ Μελίτης. Πρόκειται για την πιο σύγχρονη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και με μηδαμινή περιβαλλοντική επιβάρυνση. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πως είναι μακράν η συμφερότερη ως προς το κόστος παραγωγής (στοιχεία τελευταίας δεκαετίας) σε σχέση με τις αντίστοιχες μονάδες ΑΗΣ. Κόστος το οποίο με τις κατάλληλες ενέργειες (απαλλοτριώσεις οικισμών, εδαφών κ.α.) που αφορούν την τροφοδοσία λιγνίτη από το ορυχείο της Αχλάδας, (και άλλων πηγών), θα μπορούσε να μειωθεί, σε βαθμό που θα καθίστατο ανταγωνιστική ακόμα και στο φυσικό αέριο. Επίσης, είναι σημαντικό για την ενεργειακή ασφάλεια και επάρκεια της χώρας, να λειτουργούν και μονάδες βάσης, πέρα από την χρήση του φυσικού αερίου, που άλλωστε, επηρεάζεται από την σταθερότητα τρίτων χωρών. Επιπρόσθετα, η συνέχιση της λειτουργίας του ΑΗΣ Μελίτης με την επιβεβλημένη απαλλοτρίωση του οικισμού της Αχλάδας θα συνέβαλε στη περιβαλλοντική αποκατάσταση αλλά και στην κοινωνική διάσταση και δικαίωση των κατοίκων του ομώνυμου οικισμού. Ακόμη και η Γερμανία, με τις τεράστιες οικονομικές δυνατότητες που διαθέτει, έχει ως φιλόδοξο στόχο την αποανθρακοποίηση το 2038 με 2040 και δεν συζητά καμιά δέσμευση πριν το 2030. Η δε Παγκόσμια Τράπεζα, ως τεχνικός σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μελετούσε τη μετάβαση με αυτά τα δεδομένα. Εν κατακλείδι, προτείνεται η συνέχιση της λειτουργίας του ΑΗΣ Μελίτης έως το 2035, εναρμονισμένη χρονικά με τις κοινοτικές απαιτήσεις για την μηδενική αποτύπωση του άνθρακα.
Μια μεγάλη εμβληματική βιομηχανική επένδυση. Όσο και να ενισχυθούν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ο πρωτογενής τομέας και ο τουρισμός, στην περιοχή της Φλώρινας θα παραμείνει ένα σημαντικό κενό όσον αφορά στις θέσεις εργασίας που θα χαθούν από την απολιγνιτοποίηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ξεκάθαρη σε αυτό στο σχετικό παράρτημα της εξαμηνιαίας εξέτασης κάθε κράτους μέλους της ΕΕ. Επομένως το στοίχημα είναι να σχεδιασθεί και να υλοποιηθεί μια μεγάλης κλίμακας βιομηχανική επένδυση στον νομό Φλώρινας. Για να είναι εφικτό αυτό μέσα στα επόμενα χρόνια θα πρέπει να δοθούν ικανά κίνητρα, τόσο οικονομικά όσο και αδειοδοτικά. Είναι σημαντικό ότι μέρος του κόστους ίδρυσης της νέας βιομηχανικής μονάδας θα πρέπει να αναληφθεί από το ειδικό Ευρωπαϊκό Ταμείο, κατά αναλογία με την οικονομική ενίσχυση της οποίας τυγχάνουν τα ενεργειακά Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος από το Connecting Europe Facility. Σε συνεργασία της Ελληνικής Κυβέρνησης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να σχεδιασθούν και κατάλληλα κίνητρα π.χ. φορολογικά, ασφαλιστικές εισφορές, που θα εφαρμοσθούν κατά τη λειτουργία της μονάδας. Κύρια ευθύνη της Κυβέρνησης (κεντρικής και τοπικής) είναι να εκκαθαρισθεί τάχιστα αδειοδοτικά, με διαδικασίες ανάλογες αυτών που εφαρμόσθηκαν για τα Ολυμπιακά Έργα, η περιοχή όπου θα εγκατασταθεί και θα κατασκευασθεί η νέα επένδυση. Η προσέλκυση αυτή κάθε αυτή της νέας επένδυσης πρέπει να γίνει βασικό αντικείμενο στην ατζέντα του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων σε συνεργασία βέβαια με τον επικεφαλής της Οικονομικής Διπλωματίας. Είναι ξεκάθαρο για μας ότι η επένδυση στην οποία αναφερόμαστε θα εξασφαλίζει απασχόληση όχι μόνο στην περίοδο κατασκευής της αλλά κυρίως στη λειτουργία της.
Μια ακόμα επένδυση στην περιοχή θα μπορούσε να στηριχθεί στη συμφωνία της προηγούμενης διοίκησης της ΔΕΗ με την κινέζικη εταιρεία CMEC (υπάρχει υπογεγραμμένο μνημόνιο συνεργασίας, MOU), ένα έργο το οποίο προβλέπει τη κατασκευή στην περιοχή μας, εργοστασίου έξυπνων μετρητών κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Μια επένδυση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ και την δημιουργία 400 θέσεων εργασίας. Μπορεί εύκολα, να συνδυαστεί με το σχέδιο ανάπτυξης του δικτύου διανομής του ΔΕΔΔΗΕ, (το ποίο, έχει ενταχθεί στο πενταετές του πλάνο) και αφορά το έργο της τηλεμέτρησης και της αντικατάστασης των παλιών ρολογιών της ΔΕΗ με “έξυπνους” μετρητές. Το ύψος της επένδυσης ανέρχεται στα 850 εκ. ευρώ και θα δανειοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Παρεμβάσεις εξασφάλισης μιας τοπικής ρήτρας ανάπτυξης με κλιμακούμενα φορολογικά & οικονομικά κίνητρα για προσέλκυση επενδύσεων, με υψηλότερα κίνητρα στην περιοχή που θα πληγεί από το κλείσιμο των εργοστασίων. Θα πρέπει να αξιολογηθεί και το ενδεχόμενο απαλλαγής φόρου για τις επιχειρήσεις και τους κατοίκους σε συνδυασμό με κίνητρα για ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας με πιο βελτιωμένες προβλέψεις από τις ισχύουσες π.χ. περαιτέρω μείωση της φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφορών κ.λπ.
Παρεμβάσεις ενίσχυσης του πρωτογενούς τομέα με μεταφορά τεχνογνωσίας και κατασκευή υποδομών όπως, υποδομή εφαρμογής ευφυούς γεωργίας, αρδευτικά έργα κ.α.. Ειδικά δε τα αρδευτικά έργα της Π.Ε. Φλώρινας, ενώ έχουν ενταχθεί σε εργαλεία χρηματοδότησης, δεν έχουν ακόμα ξεκινήσει να υλοποιούνται. Ανάπτυξη μονάδων επεξεργασίας και τυποποίησης γεωργικών προϊόντων.
Παρεμβάσεις ενίσχυσης των μεταφορών και των συγκοινωνιών με την ολοκλήρωση του κάθετου οδικού άξονα της Εγνατίας Οδού στο τμήμα Φλώρινα – Πτολεμαΐδα αλλά και την σιδηροδρομική διασύνδεση της Βιομηχανικής Περιοχής της Φλώρινας με το υφιστάμενο σιδηροδρομικό δίκτυο, έργο χαμηλής οικονομικής αξίας αλλά μεγάλης αποτελεσματικότητας.
Πολιτικές αξιοποίησης της ΒΙΠΕ για την εγκατάσταση μεταποιητικών μονάδων και σύνδεσή της με δίκτυο Φυσικού Αερίου. Κατασκευή υποδομών αποθηκευτικών χώρων LOGISTICS για την δημιουργία διαμετακομιστικού κέντρου στην περιοχή μιας και η περιοχή γειτνιάζει με αναπτυσσόμενες χώρες (Βόρεια Μακεδονία & Αλβανία).
Παρεμβάσεις παροχής ψηφιακών υπηρεσιών σε δημότες, αγρότες, κτηνοτρόφους και επαγγελματίες.
Υλοποίηση αυτοτελούς Προγράμματος «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» με ειδικά κριτήρια (μέγιστη δυνατή επιδότηση και υψηλή επιλεξιμότητα) με στόχο την αναβάθμιση και Δημοτικών κτιρίων (πράσινα κτίρια) και ιδιωτικών κτιρίων.
Παρεμβάσεις κατασκευής μονάδας φωτοβολταϊκών με την συμμετοχή των πολιτών που θα υποστούν τις επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης. Στη Γερμανία για παράδειγμα, το 42% της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ ανήκει σε νοικοκυριά και αγρότες, ενώ μόνο το 5,4% ανήκει στις 4 μεγάλες ενεργειακές επιχειρήσεις της χώρας. Η κατασκευή του ΦΒ πάρκου θα πρέπει να συνδέεται με ανταποδοτικά οφέλη όπως: 3% επί των εσόδων δημοτικό φόρο (ότι ισχύει για τα αιολικά πάρκα), εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων στα σχολεία, στις πλατείες, στον δημοτικό φωτισμό κ.λπ.
Παρέμβαση και αναβάθμιση υφιστάμενων υποσταθμών μέσης-υψηλής τάσης του ΔΕΔΔΗΕ, λόγω κορεσμού, στην πόλη της Φλώρινας και του Αμύνταιου για την υποδοχή νέων ΑΠΕ και σκοπό την τόνωση της τοπικής οικονομίας μέσω των δραστηριοποίησης μικροεπενδυτών.
Προέκταση του δικτύου του φυσικού αερίου στην πόλη της Φλώρινας και την ΒΙΠΕ.
Πολιτικές εξασφάλισης ανταποδοτικών ωφελειών για τους πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας στον τομέα της προμήθειας πετρελαίου θέρμανσης (μηδενικοί φόροι κ.α.).
Παρεμβάσεις αποκατάστασης εδαφών των λιγνιτωρυχείων με την αποκατάσταση της επιφάνειας του εδάφους και την αξιοποίησή τους για γεωργική παραγωγή κατά 75% και διανομή τους σε συνεταιρισμούς γεωργών και κτηνοτρόφων.
Αποκατάσταση τοπίου των λιγνιτωρυχείων με δενδροφυτεύσεις και κατασκευή τεχνητών λιμνών σε κατάλληλες θέσεις των χειμαρροποτάμων της περιοχής, με εκτροπή αυτών και δημιουργία λιμνών ηρεμίας σε θέσεις με φυσικό κάλος και πρόβλεψη κατασκευής υποδομών φιλοξενίας από ιδιώτες και παροχής υπηρεσιών σε επισκέπτες αθλητικού τουρισμού. Τα πρώην λιγνιτωρυχεία να μην θυμίζουν εικόνα εγκατάλειψης, αλλά να ενσωματωθούν λειτουργικά και παραγωγικά στο τοπικό οικοσύστημα.
Παρεμβάσεις για κατασκευή και βελτίωση υφιστάμενων υποδομών για εξυπηρέτηση, ενοποίηση και επισκεψιμότητα των χειμερινών και αγροτοδιατροφικών τουριστικών υποδομών.
Συνεπώς, απαιτείται συντονισμός πολιτικών απασχόλησης και εκπαίδευσης σε συνδυασμό με τους στόχους του μετασχηματισμού της οικονομίας σε ένα νέο παραγωγικό πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης που θα εστιάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μας. Σε αυτό το μοντέλο λειτουργίας οφείλουμε να κινηθούμε αν θέλουμε να γίνει η μετάβαση με δίκαιους και αποτελεσματικούς όρους για την κοινωνία.
ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΣΙΑΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΜΩΥΣΙΑΔΗΣ ΠΑΥΛΟΣ
