2 λίμνες, 2 δεκαετίες διασυνοριακής συνεργασίας, πάνω από 2020 βήματα για την προστασία των Πρεσπών
Είναι πια γνωστό ότι η Πρέσπα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επίκεντρα της φύσης της Ευρώπης, λόγω της παλαιότητας των λιμνών της και της τόσο μεγάλης ποικιλίας μορφών ζωής σε τόσο περιορισμένη έκταση. Εκατοντάδες είδη πουλιών, χιλιάδες είδη φυτών, ενδημικά είδη ψαριών, σπάνια θηλαστικά και τύποι οικοτόπων, από τα υγρά παραλίμνια λιβάδια ως τα υπαλπικά λιβάδια ψηλά στα βουνά που περιβάλλουν τις λίμνες, συνθέτουν τη σπάνια βιοποικιλότητά της. Η Πρέσπα έχει όμως κι έναν άλλο σημαντικό λόγο να νιώθει περήφανη. Είναι ο πρώτος – και για πολύ καιρό ο μόνος – τόπος στα ταραγμένα Βαλκάνια που έχτισε γέφυρες ανάμεσα στα κράτη και τους ανθρώπους που τη μοιράζονται για τη διαφύλαξη των φυσικών και πολιτιστικών αξιών και την αειφόρο ανάπτυξη. Η διασυνοριακή συνεργασία, παρά τον αντίξοο περίγυρο, ανθεί και παράγει καρπούς εδώ και δυο δεκαετίες.
Στις 2 Φεβρουαρίου συμπληρώνονται 20 χρόνια από την ημέρα που οι πρωθυπουργοί της Αλβανίας, της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας συναντήθηκαν στον Άγιο Γερμανό και με κοινή διακήρυξη ίδρυσαν το «Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών», συμφωνώντας ότι οι τρείς χώρες τους θα βαδίσουν στο μέλλον έχοντας κοινούς στόχους για την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της λεκάνης των Πρεσπών και την αειφόρο ανάπτυξή της. Η διεθνής σύμβαση Ραμσάρ για τους Υγροτόπους και η πρωτοβουλία Medwet χαιρέτισαν με ενθουσιασμό την ενέργεια και πολλοί άλλοι διεθνείς οργανισμοί στήριξαν αποφασιστικά αυτή την προσπάθεια στις δυο δεκαετίες που ακολούθησαν, καθώς η διαδικασία του Πάρκου Πρεσπών αποτελεί υπόδειγμα και μοντέλο για όλο τον κόσμο.
Ξεκίνησαν έτσι συναντήσεις εκπροσώπων των τριών πλευρών, ορίστηκαν τριμερείς επιτροπές, σχεδιάστηκαν κοινές δράσεις, πραγματοποιήθηκαν διασυνοριακές περιβαλλοντικές μελέτες και λήφθηκαν σημαντικές αποφάσεις για τη διαχείριση των υδάτων της περιοχής. Οι επιστήμονες ξεκίνησαν να ανταλλάσσουν δεδομένα και τα παιδιά της περιοχής άρχισαν να μαθαίνουν για την αξία του τόπου τους μέσα από κοινά προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι Δήμοι της λεκάνης άρχισαν να επικοινωνούν, να σχεδιάζουν και να πραγματοποιούν κοινές δράσεις και προγράμματα. Τα Εθνικά Πάρκα της περιοχής γνώρισαν το ένα το άλλο και άρχισαν να συνομιλούν για τα ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος και τα μέτρα προστασίας των αξιών της διασυνοριακής Πρέσπας. Το σύνθημα που γεννήθηκε εκείνη την περίοδο είναι το «Πάρκο Πρεσπών: 3 χώρες, 2 λίμνες, 1 μέλλον» και από την πρώτη φορά που ακούστηκε δεν έπαψε να αποτελεί έμπνευση για όλους τους τοπικούς φορείς, παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια.
Δέκα χρόνια αργότερα, στις 2 Φεβρουαρίου του 2010, οι υπουργοί περιβάλλοντος των τριών χωρών και ο επίτροπος περιβάλλοντος της ΕΕ ήρθαν στην Πρέσπα και σφράγισαν τη συνεργασία των χωρών με μια διεθνή συμφωνία. Τη συμφωνία για την προστασία και αειφόρο ανάπτυξη του Πάρκου Πρεσπών. Η προστασία του οικολογικού θησαυρού των Πρεσπών, κοινής κληρονομιάς των τριών πλευρών, αλλά και η ανάπτυξη της διασυνοριακής περιοχής σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο έγιναν και τυπικά κοινή ευθύνη των τριών γειτονικών χωρών. Το διεθνές ενδιαφέρον ενισχύθηκε ενώ σε τοπικό επίπεδο οι φορείς της περιοχής υποδέχτηκαν τη συμφωνία με ενθουσιασμό, διάθεση για δουλειά και ελπίδα για ανάπτυξη της διασυνοριακής Πρέσπας.
Παρά το γεγονός ότι η συμφωνία δεν τέθηκε άμεσα σε ισχύ, η προσπάθεια για διασυνοριακό διάλογο, ουσιαστικό με δυναμική και αποτελέσματα, συνεχίστηκε. Τη δεκαετία που ακολούθησε και όσο η συμφωνία βρισκόταν σε διαδικασία κύρωσης από τα εθνικά κοινοβούλια, οι Δήμοι και τα Εθνικά Πάρκα συνέχισαν να χτίζουν γέφυρες συνεργασίας στη λεκάνη ενώ τα κράτη προχώρησαν σε σημαντικές πρωτοβουλίες όπως η συμφωνία για τη διάνοιξη συνοριακής διάβασης στον Λαιμό που διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των τριών πλευρών στις Πρέσπες και τελικά κάνει πιο αποτελεσματικές τις προσπάθειες για προστασία της περιοχής. Την ίδια εποχή περιβαλλοντικές οργανώσεις από τις τρεις χώρες οργάνωσαν μια δημιουργική ομάδα, διατηρώντας ανοιχτό το κανάλι του διαλόγου και της συμπόρευσης. Το δίκτυο PrespaNet, όπως ονομάστηκε, από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, υλοποιεί δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και επιστημονικής έρευνας.
Τον Μάιο του 2019 ολοκληρώθηκαν οι εσωτερικές διαδικασίες των κρατών και η συμφωνία του 2010, δέκα χρόνια μετά την υπογραφή της, τέθηκε σε ισχύ, δίνοντας το μήνυμα πως η ανάγκη για την προστασία των αξιών της Πρέσπας είναι επίκαιρη και συνεχής. Στο ξεκίνημα του 2020, οι φορείς της περιοχής αναμένουν την ενεργοποίηση των όρων της συμφωνίας, δηλαδή να ξεκινήσουν επίσημες συναντήσεις των επιτροπών που προβλέπονται για να συνεχιστεί πιο οργανωμένος και εντατικός ο διάλογος, να διευρυνθούν οι τομείς συνέργειας, να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν κοινές δράσεις και μέτρα.
Η διασυνοριακή συνεργασία στις προστατευόμενες περιοχές είναι αναγκαία. Στην Πρέσπα έχει στάδια και διακυμάνσεις, καλές και λιγότερο καλές στιγμές, δεν είναι στατική, είναι δυναμική, γεμάτη προκλήσεις, ιδιαιτερότητες και νέα ερωτήματα. Όσο άνθρωποι από όλο τον κόσμο θα νοιάζονται να διατηρηθεί αυτός ο μοναδικός οικολογικός θησαυρός, όσο τα νερά των λιμνών θα βρέχουν τις ακτές των τριών χωρών, όσο τα πουλιά θα πετούν πάνω από τον ουρανό των τριών χωρών, οι άνθρωποι που ζουν γύρω από τη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα θα συνυπάρχουν, θα συνομιλούν και θα συνεργάζονται.
Περισσότερες πληροφορίες:
- Βιβή Ρουμελιώτου, Συντονίστρια δράσεων πολιτικής, Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, τηλ.: 23850 51211, email: [email protected]
- Ανδρομάχη Σολάκη, Υπεύθυνη επικοινωνίας, Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, τηλ.: 23850 51211, email: [email protected]
- Μιχάλης Πετράκος, Επιστημονικός συνεργάτης, Δήμος Πρεσπών, τηλ.: 23853 51319, email: [email protected]
- Παναγιώτης Παράσχου, Πρόεδρος Δ.Σ. ΦΔΕΠαΠ, τηλ.: 23850 51870, email: [email protected]
- Λητώ Παπαδοπούλου, Συντονίστρια ΦΔΕΠαΠ, τηλ.: 23850 51870, email: [email protected]
Σημειώσεις για τους συντάκτες:
- Το Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών, είναι η πρώτη διασυνοριακή προστατευόμενη περιοχή στα Βαλκάνια, ιδρύθηκε το Φεβρουάριο του 2000, με κοινή Διακήρυξη των Πρωθυπουργών των τριών χωρών και μετά από σχετική πρόταση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών και του WWF Ελλάς.
- Τον Φεβρουάριο του 2010 υπογράφτηκε η διεθνής συμφωνία μεταξύ των τριών κρατών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέτοντας τις βάσεις μίας νέας εποχής για το Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών. Στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας τα τρία κράτη δεσμεύονται πλέον νομικά να ιδρύσουν μόνιμες δομές συνεργασίας προκειμένου να αναπτύξουν κοινή στρατηγική και να εφαρμόσουν μέτρα τόσο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και για τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή.
- To PrespaNet είναι ένα δίκτυο ανεξάρτητων μη κερδοσκοπικών περιβαλλοντικών οργανώσεων, που αγωνίζονται για ένα κοινό όραμα: τη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς ολόκληρης της λεκάνης των Πρεσπών. Ιδρύθηκε το 2013 και αποτελείται από την ΕΠΠ (Εταιρία Προστασία Πρεσπών), που έχει έδρα στον Άγιο Γερμανό και δραστηριοποιείται στην περιοχή περισσότερο από 25 χρόνια, την ΜΕS (Macedonian Ecological Society) μια από τις παλαιότερες ΜΚΟ της χώρας της, που έχει έδρα στα Σκόπια και τοπικό γραφείο στο Ρέσεν και της PPNEA (Protection and Preservation of Natural Environment of Albania) που εδρεύει στα Τίρανα και συνεργάζεται με τοπικούς φορείς στην περιοχή της Πρέσπας από τα μέσα της δεκαετίας του ’90
