Έντονη είναι η αντιπαράθεση μεταξύ των οινοποιών και των επενδυτών φωτοβολταϊκών και στην περιοχή μας. Ο λόγος είναι η ανεξέλεγκτη εξάπλωση των φωτοβολταϊκών συστημάτων και αιολικών πάρκων και σε γεωργικές εκτάσεις κατάλληλες για καλλιέργεια. Και η κατάσταση αυτή όχι μόνο επηρεάζει την αμπελοκαλλιέργεια αλλά και αυτήν την ποιότητα του κρασιού.
Οι κυριότερες ανησυχίες περιλαμβάνουν τις πιθανές αλλαγές στο μικροκλίμα, την απώλεια γεωργικής γης και την αισθητική αλλοίωση του τοπίου. Ωστόσο, η επίδραση αυτών των εγκαταστάσεων στην ποιότητα του κρασιού παραμένει προς το παρόν ασαφής και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες.
Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και αιολικών συστημάτων κοντά σε αμπελώνες έχει δημιουργήσει ανησυχίες σε ορισμένους παραγωγούς κρασιού σχετικά με την πιθανή υποβάθμιση της ποιότητας του κρασιού.
- Αλλαγές στο Μικροκλίμα: Υπάρχουν ενδείξεις ότι η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πλαισίων μπορεί να επηρεάσει τη θερμοκρασία και την ηλιοφάνεια, σύμφωνα με την μελέτη του χάρβαρντ, σε συγκεκριμένα σημεία.
- Ωστόσο η επιρροή αυτή είναι συνήθως περιορισμένη και εξαρτάται από την απόσταση και την έκταση των φωτοβολταϊκών ή αιολικών εγκαταστάσεων. Για παράδειγμα, ένα μεγάλο πάρκο κοντά σε έναν αμπελώνα θα μπορούσε ενδεχομένως να αλλάξει τις τοπικές συνθήκες, αλλά όχι αναγκαστικά με τρόπο που θα επηρεάσει την ποιότητα των σταφυλιών.
Μια μελέτη του Χάρβαρντ και μάλιστα από το 2018, έχει δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό Joule και δείχνει πως οι ανεμογεννήτριες προκαλούν σημαντικές αλλαγές στις θερμοκρασίες γύρω τους, αυξάνοντας δραματικά την επιφανειακή θερμοκρασία στις περιοχές που βρίσκονται.
Ιδιαίτερα οι μεγάλες ανεμογεννήτριες, προκαλούν τοπικές αυξήσεις στην θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης, με την θερμότητα να αναμιγνύεται σε τμήματα της ατμόσφαιρας και να επηρεάζουν τον γύρω χώρο.
- Απώλεια γεωργικής γης: Οι ανησυχίες γύρω από την απώλεια καλλιεργήσιμων εκτάσεων είναι βάσιμες σε περιοχές όπου ο αμπελοοινικός τομέας είναι σημαντικός. Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνω σε γεωργικές εκτάσεις αφαιρεί χώρο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την καλλιέργεια σταφυλιών. Ωστόσο, αυτό εξαρτάται από τις χωροταξικές επιλογές που γίνονται σε κάθε περιοχή.
- Αισθητική και τουρισμός: Σε περιοχές που βασίζονται στον οινοτουρισμό, όπως η Τοσκάνη ή περιοχές της Νότιας Γαλλίας, η παρουσία μεγάλων πάρκων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να έχει επίπτωση στην τουριστική κίνηση, εάν οι εγκαταστάσεις θεωρηθούν ως αισθητική υποβάθμιση.
Συνολικά, η σχέση των φωτοβολταϊκών και αιολικών με την ποιότητα του κρασιού δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι άμεσα αρνητική, και τα οφέλη από τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη βιώσιμη ενέργεια είναι σημαντικά. Με σωστή χωροταξία και σχεδιασμό, οι επιδράσεις μπορούν να περιοριστούν σημαντικά.
Η συνύπαρξη αμπελώνων και φωτοβολταϊκών είναι ένα θέμα που απασχολεί ιδιαίτερα τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκτάσεων και την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Υπάρχουν αρκετές προσεγγίσεις για τη συμβίωση αυτών των δραστηριοτήτων, με στόχο να ενισχυθεί η ενεργειακή απόδοση χωρίς να επηρεάζεται η ποιότητα της καλλιέργειας ή η απόδοση του αμπελώνα.
Είδη Συμβίωσης Αμπελώνων και Φωτοβολταϊκών
- Αγροβολταϊκά Συστήματα (Agrivoltaics): Πρόκειται για μια καινοτόμο πρακτική που τοποθετεί φωτοβολταϊκά πάνελ πάνω από τις γεωργικές εκτάσεις, επιτρέποντας την καλλιέργεια κάτω από αυτά. Σε έναν αμπελώνα, αυτό μπορεί να έχει οφέλη, όπως: Προστασία από την υπερβολική ηλιακή ακτινοβολία: Οι ημιδιαπερατοί ηλιακοί συλλέκτες μπορούν να προστατεύσουν τα σταφύλια από υπερβολική ηλιοφάνεια και να μειώσουν το θερμικό άγχος, κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο σε περιόδους καύσωνα.
Εξοικονόμηση νερού: Οι φωτοβολταϊκοί συλλέκτες μπορεί να μειώσουν την εξάτμιση του νερού από το έδαφος, συμβάλλοντας σε λιγότερες ανάγκες άρδευσης.
- Κάθετες ή Υπερυψωμένες Εγκαταστάσεις: Οι κάθετες ή υπερυψωμένες τοποθετήσεις πάνελ μπορούν να επιτρέπουν την απρόσκοπτη πρόσβαση των γεωργικών μηχανημάτων, διατηρώντας πλήρη λειτουργικότητα στον αμπελώνα.
- Προσαρμοσμένο Σκίασμα: Οι φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις που προσαρμόζουν το ποσοστό σκίασης μέσω ευέλικτων συστημάτων μπορούν να δημιουργήσουν το κατάλληλο μικροκλίμα.
Η σκίαση σε αμπελώνες μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη ωρίμανση των σταφυλιών, αποφεύγοντας την αφυδάτωση ή τη θερμική καταπόνηση.
Προκλήσεις και Ανησυχίες
- Αισθητική Υποβάθμιση: Σε περιοχές με έντονο τουριστικό ενδιαφέρον, η παρουσία φωτοβολταϊκών μπορεί να θεωρηθεί ως οπτική επιβάρυνση του τοπίου.
- Εδαφικές Απαιτήσεις και Χρήση Γης: Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε γεωργικές εκτάσεις απαιτεί λεπτομερή σχεδιασμό για την αποφυγή κατάληψης παραγωγικής γης που χρειάζεται ο αμπελώνας.
- Κόστος Εγκατάστασης και Συντήρησης: Τα αγροβολταϊκά συστήματα και οι υπερυψωμένες εγκαταστάσεις έχουν υψηλότερο αρχικό κόστος και χρειάζονται εξειδικευμένη συντήρηση, κάτι που ίσως δεν είναι πάντα εφικτό για όλους τους παραγωγούς.
Υπάρχουν βέβαια και αυτοί οι οποίοι ισχυρίζονται ότι μπορεί να υπάρξουν πλεονεκτήματα για τους αμπελοκαλλιεργητές με την συνύπαρξη φωτοβολταϊκών και αμπελώνων, όπως η αύξηση της βιωσιμότητας της καλλιέργειας, η μείωση των εκπομπών άνθρακα και η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας σε περιοχές όπου οι κλιματικές συνθήκες το επιτρέπουν.
Συνολικά, η σωστή διαχείριση των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων μέσα ή κοντά σε αμπελώνες, ειδικά με αγροβολταϊκά συστήματα, μπορεί να επιτρέψει στους παραγωγούς να επωφεληθούν από την ηλιακή ενέργεια χωρίς να θυσιάσουν την ποιότητα ή την απόδοση της παραγωγής τους.
Συμπέρασμα: Η ένταση ανάμεσα στους οινοποιούς και τους επενδυτές φωτοβολταϊκών πάρκων δείχνει την ανάγκη για ισορροπημένη ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε αγροτικές περιοχές.
Οι νέες τεχνολογίες, όπως τα αγροβολταϊκά, μπορούν να προσφέρουν λύσεις που να ωφελούν και τις δύο πλευρές, ενώ η σωστή χωροταξική πολιτική μπορεί να μειώσει τις συγκρούσεις.
Είναι καιρός να ολοκληρωθεί από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας η εκπόνηση του ειδικού χωροταξικού σχεδίου που ξεκίνησε αλλά παραμένει στους υπολογιστές των αρμοδίων, ώστε να είναι σαφής ο χάρτης των επενδύσεων φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων στο σύνολο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.
Να επισημάνουμε ότι στη μελέτη αυτή της ΠΔΜ αναφέρθηκαν τόσο ο Αντιπεριφερειάρχης της ΠΕ Φλώρινας Θανάσης Τάσκας όσο και ο Δήμαρχος Αμυνταίου Γιάννης Λιάσης.
ΟΙ ΔΗΛΩΣΕΙΣ
Θανάσης Τάσκας, Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Φλώρινας
Πράγματι το τελευταίο διάστημα έχει δημιουργηθεί τόσο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και σε όλα τα αυτοδιοικητικά όργανα από δηλώσεις συλλόγων και αμπελοκαλλιεργητών και φορέων πως τα φωτοβολταϊκά επηρεάζουν το μικροκλίμα γύρω από τις εκτάσεις των αμπελώνων και πως έτσι δεν μένει παραγωγική γη για να καλλιεργήσουν. Αυτό μέχρι ένα σημείο είναι ανησυχητικό ή μπορεί να είναι και υπερβολικό.
Εμείς δεν θα σταθούμε σε αυτό, εκεί όπου θα σταθούμε είναι ότι το να ανησυχεί κάποιος είναι θεμιτό, το να μην ψάχνει όμως πραγματικά στοιχεία για να στηρίξει αυτή την ανησυχία του εκείνο είναι το οποίο πρέπει να ανησυχεί.
Το βέβαιο είναι, εκείνο που μπορώ να σας πω εγώ, πως η τεχνολογία τρέχει και πάρα πολλά πράγματα στην σημερινή εποχή εξελίσσονται και άρα πιστέψτε με πως υπάρχουν τρόποι να συνυπάρξουν τόσο οι καλλιέργειες όσο και τα φωτοβολταϊκά. Αυτό το λέω από την εργασιακή μου ενασχόληση και πείρα.
Πάρα πολλές καλλιέργειες είναι αυτές οι οποίες αναπτύσσονται καλύτερα σε σκιά ή κάτω από διαφορετικές συνθήκες και επίσης ακόμα να σας πω πως στο εξωτερικό συνυπάρχουν πολύ εύκολα οι αμπελώνες με τα φωτοβολταϊκά και μάλιστα οι μελέτες έχουν δείξει ότι σε ένα ποσοστό πάνω από 13% έχει βελτιωθεί τόσο η ποιότητα όσο και η παραγωγή.
Με αυτό δεν θέλω να πω ότι πρέπει ντε και καλά κάποιος να έχει δίπλα του φωτοβολταϊκά ή να μην έχει γι’ αυτό ως περιφερειακή αρχή αγωνιζόμαστε να έρθει το χωροταξικό όσο το δυνατό πιο γρήγορα για να αμβλύνει όλες αυτές τις διαφορετικές απόψεις και να μπει επιτέλους μία σειρά στην άναρχη, όπως λέγεται και όπως φαίνεται βέβαια, τοποθέτηση των ΑΠΕ σε όλη τη Δυτική Μακεδονία.
Γιάννης Λιάσης, Δήμαρχος Αμυνταίου
Η τεράστια ανάπτυξη αυτών των φαραωνικών φωτοβολταϊκών σίγουρα έχει αρνητική επίδραση στο αμπελοτόπι της περιοχής.
Ο Δήμος Αμυνταίου είναι ο κατεξοχήν τόπος που παράγεται το περίφημο ξινόμαυρο. Έχουμε δεκάδες χιλιάδες στρεμμάτων αμπελώνων, έχουμε καταπληκτικά κτήματα, επώνυμα κρασιά, καταξιωμένα σ’ όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη και πρέπει αυτή η γη να προστατευτεί.
Με την άναρχη ανάπτυξη αλλάζει το μικροκλίμα της περιοχής, καταλαμβάνονται καλλιεργήσιμες εκτάσεις, υπάρχει και οπτική όχληση για τους επισκέπτες των οινοποιείων των κτημάτων αυτών και σίγουρα είναι αρνητική εξέλιξη διότι επηρεάζεται το μικροκλίμα της περιοχής και η χλωρίδα και η πανίδα. Γι’ αυτό λέμε ότι δεν είμαστε ενάντια στις ΑΠΕ. Και εγώ προσωπικά είμαι υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όμως βάσει ενός ειδικού χωροταξικού πλαισίου που το ζητάμε εδώ και χρόνια και δυστυχώς δεν έχει εγκριθεί, δεν το βλέπουμε.
Ήρθε σε εμάς το περιφερειακό συμβούλιο χωροταξικό πλαίσιο για έγκριση, το απορρίψαμε γιατί πρέπει κατά την άποψή μας πρώτα να εγκριθεί το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ, το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για την ανάπτυξη του τουρισμού και μετά να έρθει το περιφερειακό χωροταξικό πλαίσιο.
Όλα πρέπει να γίνουν με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να προστατεύεται ο πρωτογενής τομέας, ο αμπελουργικός τομέας, που είναι πολύ σημαντικό για την περιοχή μας. Αν θέλετε, ειδικά για τον Δήμο Αμυνταίου αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης του νέου μοντέλου οικονομίας.
Μετά την βίαιη απολιγνιτοποίηση δεν έχουμε πολλές επιλογές, πρέπει να βασιστούμε στον πρωτογενή τομέα, στην κτηνοτροφία και στις καινοτόμες επενδύσεις.
Είμαστε λοιπόν ενάντια στην άναρχη ανάπτυξη και γι’ αυτό παίρνουμε αρνητικές αποφάσεις στο Δημοτικό Συμβούλιο που δυστυχώς όμως είναι γνωμοδοτικού χαρακτήρα και προσφεύγουμε συνεχώς και στο Συμβούλιο Επικρατείας για την ανάπτυξη των αιολικών στα δάση που είναι προστατευόμενες ουσιαστικά περιοχές.
Και βέβαια σε αυτήν την κατεύθυνση κινηθήκαμε με πολύ σοβαρές κινήσεις, δηλαδή έγινε μια αρχική προσπάθεια από την προηγούμενη δημοτική αρχή, εμείς όχι απλά τη συνεχίσαμε, λύσαμε όλα τα προβλήματα και σήμερα έχουμε πρόσκληση για αποκατάσταση του ανενεργού ορυχείου της Βεγόρας, του εγκαταλελειμμένου αυτού ορυχείου που είναι ένας πολύ δύσκολος χώρος και έχουμε αυταναφλέξεις. Θα αποκαταστήσουμε αυτόν τον χώρο του ορυχείου, ένα έργο 30 εκατομμυρίων και εκεί θέλουμε να δημιουργήσουμε έναν πρότυπο αμπελώνα, πάνω από 1.000 στρέμματα, ο οποίος αμπελώνας θα διανεμηθεί στους νέους αγρότες ούτως ώστε να έχουν ένα σταθερό εισόδημα και να μείνουν στην περιοχή.
Αυτή είναι η προοπτική της περιοχής, η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα, η ανάπτυξη του αμπελοοινικού τομέα που είναι πολύ σημαντικός για τον τόπο μας, για τον Δήμο Αμυνταίου.
Έκκληση για λήψη μέτρων
Η Ένωση «Οινοποιοί Βορείου Ελλάδος» τονίζει πως η εγκατάσταση τέτοιων σταθμών πρέπει να είναι ισόρροπη και κυρίως να δίνεται προτεραιότητα στον πρωτογενή τομέα. Και απευθύνουν έκκληση στους αρμόδιους να λάβουν μέτρα για να το διασφαλίσουν αυτό ζητώντας:
- Να δρομολογηθεί άμεσα και κατόπιν δημόσιας διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους φορείς η θέσπιση Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης ηλιακής ενέργειας(Φ/Β σταθμών) με ακριβή καθορισμό των περιοχών στις οποίες επιτρέπεται η εγκατάστασή τους, λαμβανομένων υπόψη και συνεκτιμωμένων ιδιαίτερα υπόψη των επιπτώσεών τους τόσο στις υφιστάμενες δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα (αγροτικές και κτηνοτροφικές) όσο και στη δυνατότητα χρήσης και εκμετάλλευσης των εκτάσεων αυτών από τον πρωτογενή τομέα
- Μέχρι τη θέσπιση του ανωτέρω πλαισίου, να λαμβάνονται υπόψη και να συνεκτιμώνται για την εγκατάσταση Φ/Β σταθμών, με βάση ειδική μελέτη, που θα ελέγχεται από τα αρμόδια αδειοδοτικά όργανα, πέραν των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και οι επιπτώσεις τους τόσο στις υφιστάμενες δραστηριότητες του πρωτογενούς όσο και στη δυνατότητα χρήσης και εκμετάλλευσης των εκτάσεων αυτών από τον πρωτογενή τομέα
- Να απαγορευθεί με σκοπό την προάσπιση του οινοτουρισμού, η οπτική επαφή των ηλιακών πάνελ των Φ/Β με περιοχές έντονης αμπελοοινικής καλλιέργειας, στις οποίες οργανώνονται δράσεις οινοτουρισμού, καθώς και με περιοχές στις οποίες είναι εγκατεστημένες οργανωμένες οινοποιητικές εκμεταλλεύσεις.
- Να απαγορευθεί νομοθετικά η δυνατότητα δέσμευσης κοινοχρήστων εκτάσεων με βάση αιτήσεις για εγκατάσταση Φ/Β, για χρονικό διάστημα πέραν των τριών ετών, κι αυτές να αποδεσμεύονται, εφόσον εντός του ανωτέρω χρονικού διαστήματος ο αρχικώς αιτών δεν προσκομίζει οριστική προσφορά σύνδεσης κα αποδοχής αυτής για τις ίδιες εκτάσεις και παράλληλα, έχει υποβληθεί αίτημα παραχώρησής τους με σκοπό την εκμετάλλευσή τους από επιχειρήσεις του πρωτογενούς τομέα και υπό την προϋπόθεση ότι οι τελευταίες θα προβούν σε εκμετάλλευσή τους εντός εξαμήνου από την παραχώρησή τους σ’ αυτές.
- Να απαγορευθεί νομοθετικά η εγκατάσταση Φ/Β σταθμών σε εκτάσεις και απλής γεωργικής γης, εφόσον καλλιεργούνται κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των σταθμών ή καλλιεργούνταν τουλάχιστον πέντε έτη πριν την υποβολή της.
Σημείωση: χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από την VORIA.GR
Εβελίνα Ι. Αριστείδου
Στέλιος Α. Γαβριηλίδης
Μπάμπης Θ. Τριανταφυλλίδης
