Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος καθιερώθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών στη Στοκχόλμη στις 13 Ιουνίου 1972, με σκοπό να αφυπνίσει τους πολίτες σχετικά με τα ζητήματα και τα προβλήματα του περιβάλλοντος και να εντείνει το ενδιαφέρον και τις δράσεις σε ατομικό και πολιτικό επίπεδο, Από τότε έχουν περάσει 52 χρόνια και η καταστροφή του περιβάλλοντος έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις και συνεχίζεται με αμείωτη ένταση. Ο πίνακας των καταστροφών είναι αρκετά μελανός: Οι κλιματικές αλλαγές και η πλανητική υπερθέρμανση, η ασφάλεια των τροφίμων, η ρύπανση των θαλασσών, η μείωση της βιοποικιλότητας και τα παρόμοια συνιστούν απειλές και ταυτόχρονα έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες πάνω στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, στην οικονομία και στην υγεία των ανθρώπων.
Η ευημερία των ανθρώπινων κοινωνιών έχει γίνει κατανοητή κυρίως από την άποψη της οικονομικής και της υλιστικής ανάπτυξης. Χρειάστηκαν μερικοί αιώνες για να συνειδητοποιήσουμε πλήρως ότι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την απώλεια της ανθρώπινης ευημερίας σε όλες τις κλίμακες, από την τοπική έως την παγκόσμια. Πάνω από το μισό του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), περίπου 44 τρισεκατομμυρία δολλαρία, βρίσκεται σε κίνδυνο, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Ως εκ τούτου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατανοώντας τη μεγάλη σημασία του περιβάλλοντος προτρέπει τις τράπεζες να λαμβάνουν υπόψη την αξία της βιοποικιλότητας σε κάθε απόφαση δανεισμού.
Η διατήρηση της φύσης έχει καταστεί απαραίτητη για τη διασφάλιση όχι μόνο της ποιότητας ζωής, αλλά και της βιωσιμότητας της ποιότητας ζωής, που φιλοδοξούν όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες. Μια τέτοια ποιότητα ζωής προϋποθέτει πρόσβαση σε καθαρό και ασφαλές πόσιμο νερό, καθαρό ΑΕΡΑ, υγιεινή και επαρκής διατροφή, καθαρή ενέργεια για μαγείρεμα, θέρμανση και φωτισμό και ασφάλεια από καταστροφές. Είναι σαφές ότι εάν το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει ικανοποιήσει αυτά τα βασικά αγαθά, σημαίνει ότι ο αέρας, το νερό, η γη και η ενέργεια δε διαχειρίζονται σωστά και απαιτούν επείγουσα δράση.
Ένα εκατομμύριο είδη του ζωικού και του φυτικού βασιλείου σήμερα απειλούνται με εξαφάνιση. Στο επίκεντρο αυτών των προκλήσεων βρίσκεται μια θεμελιώδης διασύνδεση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας της βιοποικιλότητας, με κάθε φαινόμενο να επιδεινώνει τις επιπτώσεις του άλλου. Η απώλεια της βιοποικιλότητας θέτει σε κίνδυνο την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων στην κλιματική αλλαγή, ενώ η κλιματική αλλαγή με τη σειρά της απειλεί τη βιοποικιλότητα μέσω της καταστροφής και της αλλοίωσης των οικοτόπων.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση αφαιρεί επτά εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο, δηλαδή σκοτώνει 800 ανθρώπους την ώρα ή 13 το λεπτό και ταυτόχρονα επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη των παιδιών. Η ανθρωπότητα ασκεί μη βιώσιμες πιέσεις στο περιβάλλον της, ιδιαίτερα στον ωκεανό, που καταλαμβάνει τα τρία τέταρτα της επιφάνειας του πλανήτη μας. Ο κατάλογός τους είναι μακρύς: οξίνιση των ωκεανών, αποοξυγόνωση, παράκτιες και υπεράκτιες εξελίξεις, πλαστικά απόβλητα, ρύπανση, εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου ή ζωντανών πόρων (υπεραλίευση).
Τα παραπάνω έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις πάνω στη φύση και τις ανθρώπινες κοινωνίες, οι οποίες θα επιδεινωθούν εάν δεν αλλάξει τίποτα. Τα δύο τρίτα της βιομάζας των αρπακτικών ψαριών (όπως ο τόνος) έχουν εξαφανιστεί σε έναν αιώνα και πάνω από το ήμισυ αυτής της απώλειας σημειώθηκε τα τελευταία σαράντα χρόνια. Σε εκατό πενήντα χρόνια, οι μισοί κοραλλιογενείς ύφαλοι θα έχουν σβήσει από τον χάρτη. Από τα μέσα του 20ου αιώνα, εκατοντάδες εκατομμύρια τόνοι πλαστικού έχουν συσσωρευτεί στον ωκεανό. Η ανεξέλεγκτη υπερθέρμανση του πλανήτη θα οδηγήσει στην εξαφάνιση μεγάλου αριθμού ειδών, με συνέπειες για ολόκληρα οικοσυστήματα, που είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Εν ολίγοις, σχεδόν όλα τα σήματα στον ωκεανό και το κλίμα είναι κόκκινα.
Οι κλιματικές αλλαγές θα είναι τόσο περιεκτικές, που θα αγγίξουν κάθε κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Ισχυρές βροχοπτώσεις θα σημειωθούν συχνότερα και θα γίνουν πιο ακραίες. Αυτό προφανώς προκαλείται από μια θερμότερη ατμόσφαιρα, στην οποία τα σύννεφα μπορούν να αποθηκεύσουν περισσότερο νερό. Η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι η κλιματική αλλαγή προκαλεί μεγαλύτερους, συχνότερους και πιο έντονους καύσωνες σε όλο τον κόσμο, ενώ το καλοκαίρι έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε μια περίοδο μεγάλων προκλήσεων και απειλών. Προειδοποιητικά μηνύματα της κλιματικής αλλαγής έστειλαν στις τοπικές αρχές και τον πληθυσμό οι κατολισθήσεις στον οδικό άξονα Φλώρινας-Πρεσπών και Αγίου Παντελεήμονα- Άρνισσας για το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Και όλα αυτά, βέβαια, απαιτούν και συγκεκριμένη προετοιμασία, πρόληψη και επαγρύπνηση από την Πολιτική Προστασία και τις τοπικές Αρχές, αλλά και γνώση και προνοητικότητα από τους πολίτες. Η περιοχή μας φημίζεται όχι μόνο για τον πλούτο της βιοποικιλότητας (λιμναία, δασική, ποταμίσια κτλ. – αν και τα ποτάμια είναι πιθανόν είδος υπό εξαφάνιση), αλλά κα για την ομορφιά των τοπίων. Το μοναδικό περιβάλλον του νομού μας δεν μας ανήκει. Είναι ένας πλούτος, που κληρονομήσαμε, τον οποίο δεν έχουμε δικαίωμα να καταναλώσουμε ή να τον καταστρέψουμε, αλλά υποχρέωση να το διατηρήσουμε και να το διαφυλάξουμε για τις επόμενες γενεές. Η ευαισθητοποίηση των πολιτών και η ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης καθίσταται επείγουσα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Δρ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΣΥΜΕΩΝ
