Αθέατες πλευρές στο φως
Πάει ένας μήνας που ήρθε στα χέρια μου το βιβλίο της εξαίρετης συναδέλφου και συγγραφέως Σόνιας Ευθυμιάδου-Παπασταύρου με τίτλο «Αθέατες πλευρές του Μακεδονικού Αγώνα. Το παράδειγμα της Καστοριάς». Η Σόνια, μολονότι Φλωρινιώτισσα, ζει και υπηρετεί στο Μαυροχώρι Καστοριάς. Είχα την τύχη να συνυπηρετήσω μαζί της στο δημοτικό σχολείο του Μαυροχωρίου κι έχω τις καλύτερες αναμνήσεις από τη συνεργασία μας, αλλά και γενικότερα από το ξεχωριστό εκείνο σχολείο και το φιλόξενο εκείνο χωριό.
Το βιβλίο είναι αυτό που εξαρχής δηλώνει: μια συλλογή από ομιλίες που η συγγραφέας εκφώνησε σε διάφορες περιστάσεις τα τελευταία 15 χρόνια. Συλλογή που φανερώνει τη διάθεση «να ρίξει λίγο φως στο σκοτάδι όπου είμαστε βυθισμένοι οι σημερινοί Έλληνες που τόσο εύκολα ξεχνάμε». Χωρίς επιστημοφανείς προθέσεις, χωρίς ακαδημαϊκή σπουδαιοφάνεια… Γραμμένο σε μια γλώσσα επιμελημένη, ρέουσα, στρωτή, και διανθισμένο με αποσπάσματα λογοτεχνικά -όπως διηγήματα, ποιήματα, δημοτικά τραγούδια-, που κάνουν την ανάγνωσή του ευχάριστη.
Το πρώτο κεφάλαιο μάς ταξιδεύει «σ’ έναν κόσμο όπου η Μακεδόνισσα ήταν πραγματική θριαμβεύτρια. Συμπρωταγωνίστρια του άντρα, πλάσμα τρυφερό και δυνατό μαζί, που έφερνε σε πέρας δύσκολες αποστολές και διαμόρφωνε τις εξελίξεις».
Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στους ξενόφωνους Μακεδόνες (σλαβόφωνους, αρβανιτόφωνους, βλαχόφωνους, τουρκόφωνους) επιχειρώντας να καταδείξει ότι η αλλογλωσσία δε στάθηκε εμπόδιο στη διατήρηση της ελληνικής εθνικής τους συνείδησης και τη σταθερή προσήλωσή τους στον Ελληνισμό.
Το τρίτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στη συμβολή των παιδιών και των νέων στον Μακεδονικό Αγώνα, που είναι σημαντική αλλά καθόλου προβεβλημένη.
Η συμμετοχή Ελλήνων του Πόντου στον Μακεδονικό Αγώνα –στην οποία είναι αφιερωμένο το τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου- αποτελεί ένα άγνωστο κεφάλαιο της Ιστορίας μας. Πρόκειται κυρίως για υψηλόβαθμους ιερωμένους που υπηρετούσαν στη γη της Μακεδονίας κατά την ύστερη περίοδο της οθωμανοκρατίας.
«Μακεδονομάχοι καπετάνιοι της περιοχής Καστοριάς – Μια άλλη γνωριμία μαζί τους» τιτλοφορείται το πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου και αυτό ακριβώς είναι. Πέρα από το φωτογραφικό υλικό και τα σύντομα βιογραφικά τους, συγκεντρώνονται και παρουσιάζονται δεκάδες δημοτικά τραγούδια που εξυμνούν τη δράση των καπεταναίων της περιοχής.
Στο Μοναστήρι, που σήμερα ανήκει στην Π.Γ.Δ.Μ., είναι αφιερωμένο το έκτο κεφάλαιο, βασισμένο κυρίως στα διηγήματα του Μοναστηριώτη Γ. Μόδη, ενός από τους σημαντικότερους συγγραφείς του Μακεδονικού Αγώνα. Αποτελεί μια διαφορετική προσέγγιση της πόλης που αποτελούσε το δεύτερο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Μακεδονίας, μετά τη Θεσσαλονίκη.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με το έβδομο κεφάλαιο, που αναφέρεται στον ρόλο που διαδραμάτισαν οι δασκάλες και οι δάσκαλοι της ευρύτερης περιοχής Καστοριάς κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, με ένα επετειακό αφιέρωμα στον Β. Μαλεγκάνο.
«Σίγουρα η εργασία αυτή δεν είναι πλήρης. Είναι όμως μία αρχή…» θα πει σε μια αποστροφή του λόγου της η συγγραφέας. Είναι όντως μία αρχή. Σε μια εποχή που ετερόκλητοι ιδεολογικά και πολιτικά κύκλοι επιχειρούν την «επαναδιατύπωση» της Ιστορίας μας στο πλαίσιο μιας «αναθεωρητικής ιστοριογραφίας», η καταγραφή και ανάδειξη της Τοπικής Ιστορίας αποτελεί conditio sine qua non για τη διατήρηση της ιστορικής μας μνήμης. Μακάρι σε κάθε περιοχή να βρεθεί μία ανήσυχη Σόνια και να βάλει μια νέα ψηφίδα στο ψηφιδωτό της τοπικής μας ιστορίας.
Σόνια, καλοτάξιδο!
Κική Αμαραντίδου
Δασκάλα
Υποψ. Διδάκτορας Τμήμ. Ιστορίας Ιονίου Παν/μίου
