ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ
Ό,τι παραδόθηκε από γενιά σε γενιά μέχρι τις μέρες μας προφορικά και όχι γραπτά είναι διαρκής παρακαταθήκη από τους προγενέστερους στους μεταγενέστερους.
Οι λαϊκές παραδόσεις, οι οικογενειακές παραδόσεις διατηρούνται ζωηρά στην σκέψη ιδίως του απλού λαού είτε ως συνήθειες είτε ως ηθικές αντιλήψεις και φυλάσσονται ως πολύτιμη κληρονομιά.
Τα έθιμα από το ρήμα εθίζω – συνηθίζω αποτελούν τον άγραφο νόμο που διαμορφώνεται μετά από μακρόχρονη και ομοιόμορφη άσκηση κοινωνικής συμπεριφοράς με πεποίθηση – συνείδηση σε κανόνα δικαίου εθιμικού. Τα έθιμα διαφέρουν από τους νόμους, στο ότι ο νόμος έχει χαρακτήρα καταναγκαστικό – υποχρεωτικά εκτελεστικό και επιφέρει κυρώσεις – τιμωρίες σε όσους τον παραβιάζουν ενώ τα έθιμα όταν δεν τα τηρεί κάποιος αποδοκιμάζεται από την κοινωνία που τα τηρεί.
Στις πρωτόγονες κοινωνίες τα έθιμα είχαν ισχύ νόμων και ήταν βαθιά ριζωμένα στη συνείδηση ενός λαού είτε ως τοπικά με περιορισμένη ακτίνα – εμβέλεια είτε ως γενικά με αποδοχή του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού μιας χώρας.
Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι αναφέρουμε παραδείγματα τοπικών εθίμων πρώτα: το άναμμα των φωτιών στη Φλώρινα και σε ολόκληρο το νομό παραμονές Χριστουγέννων, τα Τσιρι – Βάρβαρα παραμονή Αγίας Βαρβάρας στο Αμύνταιο, τα Ραγκουσάρια στην Καστοριά και στην Κοζάνη, οι μπούλες στη Νάουσα.
Ως γενικά έθιμα ενδεικτικά υπενθυμίζουμε τις γιορτές του καρναβαλιού σε Πάτρα, Μοσχάτο Αθηνών, Κοζάνη, Ξάνθη, Νάουσα, Σοχός Λαγκαδά με παρελάσεις τις αποκριές αγημάτων θεατρικού – σατυρικού περιεχομένου διασκεδάζουν και ψυχαγωγούν με εκτόνωση των καθημερινών προβλημάτων του λαού. Τα έθιμα του γάμου, της βάπτισης, του τρυγητού είναι πανάρχαια σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Τα έθιμα ενός τόπου ή γενικότερα μιας χώρας αποτελούν την φυσιογνωμία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός λαού και γι’ αυτό συμπεριλαμβάνονται στα στοιχεία της ταυτότητας ενός λαού μιας χώρας.
Είναι τρόπος ζωής ιδιαίτερος μιας χώρας τα έθιμα, γι’ αυτό άλλωστε κάθε χώρα έχει τα δικά της έθιμα στη διαδρομή του χρόνου που παραμένουν αναλλοίωτα.
Υπό αυτό το πρίσμα που προαναφέραμε διεξοδικά, τα έθιμα ενώνουν έναν λαό δυναμικά, είναι ο συνεκτικός κρίκος μιας δεδομένης κοινωνικής συμπεριφοράς ομοιόμορφης από Κοινωνιολογικής άποψης.
Επειδή τα έθιμα δεν αλλάζουν εύκολα στη ροή του χρόνου, θεωρούνται ως στοιχεία συντηρητικά, σε αντίθεση με τους γραπτούς νόμους που αλλάζουν με τον καιρό, επειδή μετέχουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι, παρακολουθούν την εξέλιξη της ζωής μιας κοινωνίας με προοδευτικές αντιλήψεις.
Το κατώτερο κοινωνικό στρώμα – η φτωχολογιά – ο απλός λαός, αγαπά πιο πολύ τα έθιμα και είναι περισσότερο προσκολλημένος σε αυτά, μάλιστα τα υπερασπίζεται δυναμικά αν κάποιος άλλος τολμήσει να τα αλλάξει ή τα εξαλείψει. Επομένως τα έθιμα εκφράζουν γνήσια και ανόθευτα τον παλμό της ζωής του απλού λαού.
Τα έθιμα είναι η πολιτιστική στάθμη – κουλτούρα ενός λαού. Η έκφραση εξωτερίκευση με ενδυμασίες και χορούς ενός εθίμου προδίδει και το πολιτιστικό επίπεδο μιας μερίδας λαού ή και ολόκληρου μιας χώρας. Τα έθιμα ημιάγριων – σχεδόν απολίτιστων λαών, όπου γης, υστερούν από κάθε πολιτιστική άποψη ενός άλλου πιο προοδευμένου λαού για παράδειγμα σύγκρισης της πολιτιστικής τους στάθμης.
Προς αποφυγή σύγχυσης, δεν πρέπει να ταυτίζουμε τις συνήθειες με τα έθιμα, γιατί αυτές εκφράζουν ατομική συμπεριφορά και όχι ομοιόμορφη κοινωνική.
Επιπρόσθετα αξιοσημείωτο είναι να τονίσουμε ότι η εθιμοτυπία διαφέρει πολύ από το έθιμο.
Εθιμοτυπία ή εθιμοταξία είναι το σύνολο των κανόνων που εφαρμόζονται σε θρησκευτικές,
ΠΕΤΡΟΣ ΠΡ. ΓΟΥΛΙΟΣ
