Το εκκλησάκι του Αγίου Μηνά στη Φλώρινα
Στον δρόμο προς τα Άλωνα, πεντακόσια μέτρα δυτικά του ναού του Αγίου Νικολάου, βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Μηνά. Κάποτε έστεκε μόνο του μέσα στην φύση, επειδή τότε δεν υπήρχαν σπίτια σε εκείνη την περιοχή. Το εκκλησάκι ήταν μόνο του. Από την μια μεριά ήταν τα λιβάδια στην πλαγιά και από την άλλη μεριά του δρόμου τα περιποιημένα περιβόλια του Φυτωρίου. Ο περίβολός του και τα λιγοστά δένδρα το έκαμναν πιο γραφικό, Έξω από τον περίβολο υπήρχε μια βρύση με λιγοστό, αλλά γευστικό νερό, που ξεδιψούσε τα άλογα και τους Αλωνιώτες, που επέστρεφαν από το παζάρι της Φλώρινας.
Οι κάτοικοι της πόλης συνήθιζαν, όταν ήταν καλός ο καιρός, την Κυριακή μετά τον εκκλησιασμό, να πηγαίνουν με τα παιδιά τους στο Φυτώριο, και μετά μια βόλτα μέχρι τον Άγιο Μηνά, καθώς η διαδρομή τότε ήταν υπέροχη.
Το εκκλησάκι του Αγίου Μηνά δεν είναι πολύ παλιό. Εκεί κάποτε ήταν οι νερόμυλοι της Φλώρινας, όπου αλέθανε τα σιτηρά και έφτιαχναν το αλεύρι. Εκεί κοντά στο σημερινό εκκλησάκι ήταν ο μύλος του Μάνη, που έκλεισε όταν όλη η περιοχή απαλλοτριώθηκε για να γίνει το κτήμα της Γεωργικής Σχολής. Υπήρχαν πολλά ρυάκια σε αυτήν την περιοχή, όμως όταν έγινε το πρώτο υδραγωγείο, τα νερά των ρυακιών συγκεντρώθηκαν σε αυτό. Και αφού δεν υπήρχαν πια νερά, έκλεισαν και οι τελευταίοι νερόμυλοι.
Πριν τον Εμφύλιο Πόλεμο εκεί υπήρχε μόνο μια βρύση. Η βρύση του Αφαζόα. Δεν γνωρίζουμε ποιος ήταν ο Αφαζόα, ο οποίος έφτιαξε την βρύση. Βέβαιο όμως είναι ότι ήταν κάποιος μυλωνάς, αφού εκεί ήταν οι μύλοι της Φλώρινας και ένας οικισμός μυλωνάδων και κτηνοτρόφων. Στα μέσα του 19ου αιώνα ο οικισμός αφανίστηκε από τους Τούρκους. Κάποιος πιστός χριστιανός έθαψε την εικόνα του Αγίου Μηνά κοντά στην βρύση του Αφαζόα, για να την προφυλάξει από την καταστροφή, επειδή οι Τούρκοι έκαψαν τον οικισμό.
Εκατό χρόνια αργότερα, το 1947, ο Εθνικός Στρατός οχύρωνε την πόλη για να προστατευτεί από τις επιδρομές των ανταρτών. Εκεί στην βρύση του Αφαζόα έγινε το κεντρικό φυλάκιο – πολυβολείο και κάθετα στον δρόμο των Αλώνων, της Καλογερίτσας και του Πισοδερίου έχτισαν άλλα δέκα πολυβολεία. Τα πολυβολεία τα ένωσαν με ορύγματα. Σκάβοντας λοιπόν οι στρατιώτες, κάποιος Λοχίας διέκρινε κάτι παράξενο, και με προσοχή ξέθαψαν την εικόνα του Αγίου Μηνά. Οι στρατιώτες έκαναν με πέτρες και τούβλα ένα μικρό εικονοστάσι και τοποθέτησαν την εικόνα του Αγίου Μηνά. Μάλιστα περίφραξαν και τον χώρο με φράχτη. Ο Άγιος Μηνάς έγινε ο Προστάτης του 1ου Λόχου, του 503 Τάγματος Πεζικού, του Εθνικού Στρατού.
Την περίοδο 1947-49, η πόλη ήταν αποκλεισμένη και φρουρούμενη. Οι Φλωρινιώτες μπορούσαν να πάνε μέχρι την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπου υπήρχε φυλάκιο – πολυβολείο της Χωροφυλακής. Οι χωροφύλακες γυρνούσαν πίσω όσους δεν είχαν σοβαρούς λόγους για να περάσουν στην απαγορευμένη ζώνη. Πιο πάνω στην Βίγλα ήταν οι αντάρτες. Ο στρατός είχε κάνει την αμυντική του γραμμή στην θέση που βρίσκεται σήμερα το εκκλησάκι του Αγίου Μηνά. Βέβαια τότε δεν υπήρχε το εκκλησάκι.
Στην Μάχη της Φλωρίνης, την 12η Φεβρουαρίου 1949, τα τμήματα των ανταρτών επιτέθηκαν από τα δυο βουνά που αγκαλιάζουν την Φλώρινα και μια Ταξιαρχία, η 14η Ταξιαρχία των ανταρτών κατέβηκε από την Βίγλα και τα Άλωνα και επιτέθηκε στα φυλάκια της αμυντικής γραμμής στην θέση, όπου σήμερα είναι το εκκλησάκι του Αγίου Μηνά. Εκεί υπήρχαν τέσσερις σειρές με συρματοπλέγματα. Οι αντάρτες έκοψαν τα συρματοπλέγματα κοντά στο ποτάμι και επιτέθηκαν στα φυλάκια του στρατού. Οι μάχες ήταν φονικότατες, καθώς οι αντάρτες είχαν φτάσει μέχρις τις Άσπρες Πέτρες και έως την Γεωργική Σχολή. Το 503 Τάγμα Πεζικού και τα ΤΕΑ ανασυντάχτηκαν και περικύκλωσαν την 14η Ταξιαρχία των ανταρτών. Τα πολυβόλα από τα πολυβολεία του στρατού με διασταυρούμενα πυρά θέρισαν τους αντάρτες. Η 14η Ταξιαρχία των ανταρτών αποδεκατίστηκε. Οι περισσότεροι σκοτώθηκαν, αρκετοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι και ελάχιστοι επέστρεψαν στην Βίγλα. Ακόμη και ο Διοικητής της Ταξιαρχίας, ο Λευτέρης Λαζαρίδης σκοτώθηκε σε αυτήν την μάχη.
Και όταν ο Εμφύλιος Πόλεμος τελείωσε, ο Ανδρέας Οικονόμου, Διευθυντής του Δημοσίου Ταμείου, με δική του πρωτοβουλία και δικά του έξοδα, άρχισε να χτίζει το εκκλησάκι, εκεί που στρατιώτες είχαν κάνει το εικονοστάσι με την εικόνα του Αγίου Μηνά. Πολλοί Φλωρινιώτες βοήθησαν στο έργο του Ανδρέου Οικονόμου. Ο επιπλοποιός Χρήστος Πίπας έφτιαξε το τέμπλο και άλλα ξύλινα αφιλοκερδώς. Ο ζωγράφος Ηλίας Βυζάντης ζωγράφισε τον Εσταυρωμένο και τοποθετήθηκε στο Άγιο Βήμα. Τις εικόνες του τέμπλου δεν γνωρίζουμε ποιος τις ζωγράφισε. Πιθανότατα ο ζωγράφος Ηλίας Βυζάντης.
Οι εργασίες συνεχίστηκαν την περίοδο 1950 – 51, και το εκκλησάκι αποπερατώθηκε. Το 1954, ο Βασίλειος Τούσης, ζαχαροπλάστης και ο Χρήστος Χρυσοστομίδης, αρτοποιός, έδωσαν χρήματα και κατασκευάστηκε το κωδωνοστάσιο.
Στο εκκλησάκι του Αγίου Μηνά υπάρχουν δυο μαρμάρινες επιγραφές. Η μια διαβάζεται από την μεριά του δρόμου και γράφει: «Ιερός Ναός ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ προστάτου του Στρατού. Ιδρυτής Ανδρέας Οικονόμου Διευθυντής Ταμείου 1950 – 51». Η άλλη επιγραφή είναι ψηλά στο καμπαναριό και γράφει: «Δι ανέγερση Κωδωνοστασίου τη 2 – 5 – 1954 Δαπάνη Βασιλείου Τούση, Χρήστου Κ. Χρυσοστομίδη».
Αργότερα, ο Μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης τοποθέτησε νέο τέμπλο και εικόνες και γενικά αναμόρφωσε τον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο του ναΐσκου του Αγίου Μηνά.
Ο Άγιος Μηνάς όμως είναι ο άγιος Προστάτης της Κιουτάχειας της Μικράς Ασίας. Οι Φλωρινιώτες πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, και ειδικά οι Κιουταχειώτες ανέλαβαν την συντήρηση του ναού. Ο Σύλλογος Κιουταχειωτών και Μικρασιατών «Ο Άγιος Μηνάς» στέκει πάντα αρωγός. Με πολλές δωρεές, τα επόμενα χρόνια καλλωπίστηκαν οι εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι. Πολλοί είναι οι Κιουταχειώτες που χρηματοδοτούν την συντήρηση του μικρού ναού. Ο Κοσμάς Τιριακίδης και ο γιός του Βασίλης Τιριακίδης, μηχανικός, άλλαξαν όλη την στέγη με δικές τους δαπάνες, όταν η παλιά στέγη άρχισε να καταρρέει.
Το εκκλησάκι γιορτάζει την 11η Νοεμβρίου κάθε χρόνο. Την παραμονή γίνεται Εσπερινός και ανήμερα Θεία Λειτουργία. Πολλοί πιστοί συγκεντρώνονται , καθώς και τα μέλη του Συλλόγου, και γιορτάζουν όλοι μαζί την εορτή του Αγίου Μηνά, στο εκκλησάκι έξω από την Φλώρινα. Το εκκλησάκι του Αγίου Μηνά ανήκει στην ενορία του Αγίου Νικολάου.
Στην δεκαετία του 1950 και μετά το εκκλησάκι ήταν σε ένα ερημικό και ακατοίκητο τόπο. Πολύ αργότερα χτίστηκαν μερικές βίλες. Στην πλαγιά πάνω από το εκκλησάκι η Εργατική Εστία έχτισε αρκετά σπίτια. Τα σπίτια κληρώθηκαν, το 1997, και ήταν 77 κατοικίες, όπου κατοίκησαν 77 οικογένειες. Μια νέα γειτονιά της Φλώρινας, η γειτονιά του Αγίου Μηνά.
Δημήτρης Μεκάσης
φωτο: Το εκκλησάκι του Αγίου Μηνά στη Φλώρινα, το 1995
